2010 Anayasa Değişikliğine Göre Türk Anayasa Yargısı Sistemi

Abstract

Anayasanın üstünlüğü ilkesi ile hukuk devleti ilkesinin gerçekleşmesinde en etkin mekanizma olarak görülen anayasa yargısı, dar anlamda kanunların ve diğer bazı yasama işlemlerinin anayasaya uygunluğunun yargı organları tarafından denetlenmesini, geniş anlamda ise kanunların ve diğer bazı yasama işlemlerinin anayasaya uygunluğunu sağlamak amacıyla yapılan her türlü yargı faaliyetini ifade etmektedir. İlk kez Amerika Birleşik Devletleri'nde ortaya çıkan anayasa yargısı sistemi konusundaki asıl gelişme İkinci Dünya Savaşı'nın bitimini izleyen anayasacılık döneminde gerçekleşmiş olup, bu düzenlemelere paralel olarak Türk Anayasa tarihinde ilk defa anayasa yargısına ilişkin yapılanma 1961 Anayasası ile düzenlenmiştir. 1982 Anayasası, 1961 Anayasasına oranla bazı değişiklikler getirmiş olmasına rağmen anayasa yargısını esastan kabul etmiş ve bu yargının Anayasa Mahkemesi tarafından yürütülmesi kuralını aynen korumuştur. Anayasa'nın 146 ila 149. maddelerinde değişiklik getiren 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik yapılması Hakkında Kanun'un 12 Eylül 2010 tarihinde yapılan halk oylamasında kabul edilmesiyle birlikte Anayasa Mahkemesi'nin kuruluşu, görev ve yetkileri yeniden düzenlenmiştir. 2010 Anayasa değişikliğinin ardından kabul edilen 30 Mart 2011 tarih ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesi'nin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile de Anayasa Mahkemesi'nin çalışma usul ve esasları yeniden belirlenmiştir. Çalışmamızda, anayasa yargısının anlamı, ortaya çıkışı, hukuki ve demokratik meşruiyeti, anayasa yargısı görevini icra eden organları ve nihayetinde Türkiye'de anayasa yargısı kavramının tarihsel gelişimi, 2010 Anayasa değişikliğine göre Anayasa Mahkemesi'nin statüsü, kuruluşu, yapısı, yargılama usulü, görev ve yetkileri, Anayasa Mahkemesi'nin içtihat yoluyla anayasa yargısına dâhil ettiği yürürlüğün durdurulması, yokluk, yorumlu ret kararları ile zimni ilga, ihmal kararları gibi yaptırım türleri ile yargısal aktivizm ele alınacaktır. Anahtar Sözcükler: Anayasa, Anayasa Yargısı, Anayasanın Üstünlüğü İlkesi, Hukuk Devleti İlkesi, Yargısal Aktivizm.

The constitutional review, which is accepted to be the most effective mechanism in realization of the principle of constitutional superiority and the principle of constitutional state, refers to judicial reviews in a narrow sense and all judicial activities in a broad sense on acts and other legislation to comply with constitution. The constitutional system was first introduced in the United States of America. Main improvements were realized during constitutionality period after World War II. Along with those regulations, first settlement regarding constitutional review was adopted with 1961 Constitution in the history of Turkish Constitution. Although 1982 Constitution brought about some amendments, it accepted constitutional review and maintained Constitutional Court to be the authority. After the Constitutional Amendments about the Changes of the Constitution of the Republic of Turkey Adopted Law no.5982 by the dated 12 September 2010 Referendum, which changed the bylaw 146 and the bylaw 149, the foundation, functioning and authorization of Constitutional Court was changed again. Then, the working procedures and principles of Constitutional Court was determined again by the dated 30 March 2011 and Constitutional Amendments about the Foundation and Judicial Procedures of Constitutional Court Adopted Law no.6216. In our study, we examine the meaning of constitutional review, its emergence, its legal and democratic legitimacy, its units executing constitutional review and the historical evolution of the concept of constitutional review in Turkey and the position, the foundation, the judicial procedures, the functioning and authorization of Constitutional Court according to 2010 Constitutional Amendments, judicial activism and the enforcements that Constitutional Court incorporated into constitutional review by jurisprudence such as stopping operation, absence, interpolated rejections, implicit withdrawal, negligence verdict. Key Words: Constitution, Constitutional Review, the Principal of Constitutional Superiority, the Principal of Constitutional State, Judicial Activism.