Serbest Klor ve Toplam Organik Karbon Değişimlerinin İçme Sularında Trihalometanların (Thm) Oluşumuna Etkilerinin İncelenmesi ve Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi İçme Sularında Thm'lerin Gaz Kromatografisi ile Tayini

Abstract

ÖZET İçme sularının dezenfeksiyonu amacıyla kullanılan klor sudaki humik maddelerle (humik ve fulvik asit) reaksiyona girerek klorlu organik bileşikleri oluştururlar. Oluşan klorlu organik bileşiklerin %90'ı uçucu olmayan, %10'u ise uçucu organik bileşiklerdir. Trihalometanlar (THM) uçucu organik bileşikler içinde yer alırlar. THM'lerin sağlığa et kileri üzerinde pek çok araştırmalar yapılmış ve sonuçta bunların muta- genetik ve kanserojenik etkileri olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada, THM'lerden; kloroform, diklorobromometan, klorodibromometan ve bromoform tayinleri yapılarak, THM'ler ile organik madde, serbest klor, UV-absorbans ve P^ arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlandı. Çalışmada, chromosorb WAW (80/100 mesh) üzerine emdirilmiş %10 squalene dolgulu kolon ile bağlantılı gaz kromatografisi / elektron yakalama dedektör (GC/ECD) sistemi kullanılmıştır. Humik asit standart çözeltilerine serbest klor standart çözeltileri ilave edilerek 30, 60 ve 120 dakika temas süreleri sonrasında oluşan THM'ler n- hekzan ile ekstrakte edilerek konsantre edilen örnekler 60°C kolon sıcaklığında tayin edildi. Bulgularımıza göre suda oluşan THM'ler ile humik asit (organik madde), serbest klor, UV-absorbans ve P^ arasında doğrusal bir ilişki olduğu tespit edildi. Humik asit standart çözeltileri ile yapılan model çalışmaları desteklemek amacıyla Üniversite ve Samsun şehir içme suyunda 10 ay süre ile analizler yapıldı. İçme sularında yapılan analiz neticeleri model çalışmaları tamamen destekler mahiyettedir. Ayrıca, içme sularında THM potansiyelinin tayininde UV- absorbans değerinin alternatif bir parametre olarak özellikle su arıtma tesislerinde kullanılabileceği sonucuna ulaşıldı.69 SUMMARY Chlorine used for disinfection of drinking water form chlorinated organic substances by reacting with humic compounds (humic and fulvic acid) in water. 90% of the chlorinated organic substances formed are nonvolatile and 10% of them are volatile compounds. Trihalomethanes (THM's) are among the volatile organic compounds. Dealing with the effect of THM's on human health, many researches have been performed and mutagenetic and cancirogenic effects of them were established. Finding out the relationship between the THM's and organic matter, free chlorine, UV-absorbance and pH values by determining chloroform, dichlorobromomethane, chlorodibromomethane and bromoform concentrations among THM's was aimed in this study. A 10% squalene adsorbed-chromosorb WAW (80/100 mesh) packed column connected with a gas chromagraphy/electron captured detector (GC/ECD) system has been used in the study. Free chlorine standart solutions were added to the humic acid standart solutions and the THM's formed after the contact times of 30, 60 and 120 minutes were analysed at a column temperature of 60°C following extraction with n-hexane. The data presented here displays a linear relationship between the THM's appeared in water and humic acid (organic matter), free chlorine, UV-absorbance and pH values. To support the model studies with the standart humic acid solutions, the drinking waters of the University and city of Samsun were analyced for 10 months. These determinations are in perfect agreement with the results of the model studies. Moreover, it was proved that the UV-absorbance value may be taken as an alternative parameter to determine the THM potential especially in water treatment units.