Samsun Kıyı Kumullarındaki Bitki Biyoçeşitliliği Üzerine Araştırmalar

Abstract

Bu çalışmada Samsun ilindeki kumul ekosistemlerde zonlaşma, kumul ekosistemlerin biyoçeşitliliği ve kumul zonlaşmasına etki eden toprak faktörleri araştırılmıştır. Araştırma Samsun kıyısında Çobanyatağı (Terme), Sindel, Hürriyet ve Costal (Çarşamba), Cernek, Sahilkent (Bafra) ve Doyran (Alaçam) lokalitelerinde yürütülmüştür. Araştırma alanında belirlenen lokalitelerde çalışma Nisan 2010-Temmuz 2012 tarihleri arasında yapılmıştır. Belirlenen lokalitelerde her zonda 4×4 m büyüklüğünde örnek parseller alınmıştır. Kıyı kumulları Çobanyatağı, Sindel, Cernek, Sahilkent ve Doyran lokalitelerinde üst kumsal (sürüklenme çizgisi), primer kumul, esas kumul, geçiş kumulu ve stabil kumul zonlarından oluşurken, Costal ve Hürriyet lokalitelerinde ise özellikle yerleşim alanlarının açılması nedeniyle stabil kumul zonu tamamen yok olmuş, geçiş zonu da önemli derecede kesintiye uğramıştır. Araştırma alanından elde edilen veriler Simpson, Shannon-Wiener ve Berger-Parker indeksleriyle değerlendirildiğinde geçiş zonunun biyolojik çeşitliliği en yüksek değere sahip olduğu belirlenmiştir. Rarity indeks formülü ile her lokalitede bulunan zonların nadir türleri belirlenmiştir. Buna göre Doyran ve Sahilkent?te üst kumsalda Pancratium maritimum, Costal?da ise Euphorbia peplis nadir türdür. Toprak faktörlerinin biyoçeşitliliğe etkisini belirlemek amacıyla toprak ve biyoçeşitlilik verileri ECOM (Environmental Community Analysis) paket programındaki CCA analiziyle değerlendirildi. Belirlenen lokalitelerde kumul zonlaşmasına etki eden toprak faktörlerinin (Mg, Na, Ca, K, pH, kireç, HCO3, NO3 ve organik madde) olduğu belirlenmiştir. Araştırma alanında yerleşim alanları ve tatil köyleri inşaatları, otlatma, tarımsal faaliyetler, plantasyon gibi beşeri faaliyetlerin kumul alanları tahrip ettiği belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Kıyı kumulları, zonlaşma, biyoçeşitlilik, toprak faktörleri.

Biodiversity and the effect of soil traits on plant zonation in sand dunes around Samsun city were investigated in the present study. Sand dune communities around Çobanyatağı (Terme), Sindel, Hürriyet, and Costal (Çarşamba), Cernek, Sahilkent (Bafra) and Doyran (Alaçam) were used in this study. Sand dune communities were sampled from April 2010 to July 2012 by using minimal area method in 16 m2 sample plots. Coastal sand dunes consist of upper sand, primer dune, main dune, transition dune, stabile dune zones in Çobanyatağı, Sindel, Hürriyet ve Costal (Çarşamba) Cernek, Sahilkent (Bafra), and Doyran (Alaçam), while stabil dune zone was not present in Costal and Hürriyet localities mainly due to building settlement. It has been determined that transitional dunes had the highest species diversity according to Simpson, Shannon-Wiener and Berger-Parker indices. Pancratium maritimum in Doyran and Sahilkent in upper coastal zone and Euphorbia peplis in Costal were rare species according to rarity index formula. In order to find probable effects of soil factors to biodiversity, Canonical Correspondence (CCA) was used. The most significant soil factors were found to be namely Mg, Na, Ca and K concentrations, pH, lime content, HCO3, and NO3 concentrations and organic matter content, respectively.The most important diturbance factors were building facilities, agricultural activities and plantation facilities in this study area. Key words: Coastal sand dunes, zonation, biodiversity, soil factors.