Bafra Ovası Yüzey Topraklarının Önemli Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri İle Erozyon Duyarlılık Ölçütleri Arasındaki İlişkiler

Abstract

iiBAFRA OVASI YÜZEY TOPRAKLARININ ÖNEML F Z KSEL VEK MYASAL ÖZELL KLER LE EROZYONA DUYARLILIK ÖLÇÜTLERARASINDAK L ŞK LERÖZETBu çalışma, Bafra ovası yüzey topraklarının önemli fiziksel ve kimyasal özellikleriile strüktürel dayanıklılık ve erozyona karşı duyarlılık ölçütleri arasındaki ilişkileri vestrüktürel bozulma ile erozyona uğrama eğilimlerini belirlemek amacı ileyürütülmüştür. Bu amaçla yöreyi temsil etmek üzere tarla tarımı yapılmakta olanalanlardan 30 adet yüzey (0-20 cm) toprak örneği alınmıştır.Araştırma konusu toprakların kum, silt, kil içerikleri, pH, elektriksel iletkenlik,organik madde, kireç, tarla kapasitesi, solma noktası, likit limit, plastik limit, özgülağırlık, değişebilir Ca, Mg, Na, K içerikleri ve katyon değişim kapasiteleri gibi bazıfiziksel ve kimyasal özellikleri belirlenmiştir. Bu özellikler ile strüktürel dayanıklılık veerozyona karşı duyarlılığı ortaya koymada esas alınan parametrelerden dispersiyonoranı, agregat stabilitesi, erozyon oranı, toprak aşınım faktörü, strüktür stabilite indeksi,Boekel oranı, kil oranı ve aşınabilirlik indeksi değerleri arasında istatistiksel açıdanönemli ilişkiler elde edilmiştir. Söz konusu temel özelliklerden herhangi birilerininbilinmesi ve ilgili eşitlikte yerine konulması halinde ova topraklarının strüktüreldayanıklılığı ve erozyona duyarlılıkları bir ilk yaklaşım değeri olarak tahmin edilebilir.Toprakların mekaniksel özelliklerini ve erozyona karşı duyarlılıklarını ortayakoyabilmek amacıyla geliştirilmiş olan ölçütlere göre yapılan değerlendirmede geneldeölçütlerin birbirine oldukça benzer sonuçlar verdiği görülmüştür. Bu durum seçilmişbulunan ölçütlerin birbirini desteklediğini ya da tamamladıklarını göstermektedir.Anahtar Kelimeler: Toprak erozyonu, aşınabilirlik indeksleri, mekanik özellikler,bozulma, Bafra Ovası.

iiiRELATIONSHIPS BETWEEN ERODIBILITY INDICES AND IMPORTANTPHYSICAL AND CHEMICAL PROPERTIES OF BAFRA PLAIN SURFACESOILSABSTRACTThis study was carried out to determine relationships among structural stability,erodibility indices and important physical and chemical properties of Bafra Plain surfacesoils, and also to determine structural degradation and erodibility of these soils. For thispurpose, 30 surface soil samples (0-20cm) were taken from arable lands of Bafra Plain.In the soil samples used in this study, some physical and chemical properties such as;sand, silt, clay content, pH, electricity conductivity, organic matter, lime, field capacity,wilting point, liquid limit, plastic limit, particle density, exchangeable Ca, Mg, Na, Kcontents, cation exchange capacity were determined. Significant correlations among theseproperties and the parameters based on structural stability and erodibility such as dispersionratio, aggregate stability, erosion ratio, soil erodibility factor, structure stability index,Boekel ratio, clay ratio and erodibility index were found. If any of these fundamentalproperties is known, it can be placed into derived equation. Therefore, structural stabilityand erodibility of plain soils can be estimated as an initial approach value.Selected indices used to evaluate mechanical properties and erodibility of plain soilsgenerally gave the similar results. This situation showed that the selected indices supportedor completed each other.Key Words: Soil erosion, erodibility indices, mechanical properties, degradation, BafraPlain.