İnsan figürünün antropik çözümlemesi / Mustafa Işık; Danışman A. Aydın Kaptan.

Abstract

İnsan figürünün antropik çözümlemesi konulu bir yöntem araştırması yapılırken , insanlığın yaşam süreci içindeki yerini ve geçirdiği toplumsal - sosyal evreleri ve bunları hazırlayan etkenler incelenmiş ve sonuçları ortaya konmaya çalışılmıştır. İnsanın yaşadığı dönemlerdeki (ilkel düzen,yerleşik düzen,kapitalist düzen)doğal çevresi ile ilişkileri alınmış , sosyo-ekonomik ilişkilerin toplum düzenine etkileri incelenmiştir. Çünkü bu olguların , hepsi modern sanat anlayışının doğmasına zemin hazırlamıştır. Her insan belli bir kültürel örüntü içinde yaşar ve yaşamını içinde bulunduğu değerler sistemine bağlar. Ancak böyle bir dizgede bu sistemlerin hiç değişmezmiş gibi kabullenilmesi düşünülemez. Düşüncelerimiz ve zekamız vasıtasıyla sürekli olarak sanatın anlamını değiştirme uğraşı içindeyiz. Bu uğraşı ise insanın kendi gerçeğini arayıp bulma uğraşıdır. Rönesans sonrası pozitif bilimlerin katkısıyla insan , çevresindeki nesne ve olayları sorgulamaya başlamış ve ortaya çıkan determinist bulgular insanın yeni ufuklara , yeni düşüncelere yeni arayışlara yönelmesini sağlamıştır. Bu arayışlardan en önemlisi insanın kendi varoluşunun gerçeğidir. İnsan elde ettiği bulgularla bir yandan kendini keşfederken bir yandan da ortaya çıkan sonuçlar yeni sorunlar yumağının doğmasına neden olmuştur. Eski çağlarda insan kendi gereksinimlerini sağlamaya çalışırken uygarlığın gelişimiyle bir sistem karmaşası yaşamaya başladı. Bu karmaşıklığı toplum bazında olduğu gibi bireysel ölçekte de görmek mümkündür. Bu korelasyon* karmaşasının sanat yapılarına yansıması ise antropi kavramının doğmasında da etkendir. Sanat yapıtı üzerinde radyasyondalgalarıyla devinim ve hareket algısının izleyici üzerinde uyardığı subjektif tesirler biçimindedir. İnsanın düşünce ve eylemleri antropik sürecin hızlanmasında çok etkendir. İnsan düşünce ve zekasıyla yeni yorumlar ortaya koyduğu sürece antropi artacaktır. Her şeyin dengede olduğu bir an zihin durulur, (Kazimir Male-Witsch'in "Siyah Karesi" en muhtemel denge durumunu ortaya koyar) sonra yeni düşünce ve arayışlar yeni antropik süreçlerin oluşumuna ortam sağlar. İçinde bulunduğumuz yüzyıl, insanın kendisini aşan gerçekler karşısındaki bireysel çıkışlar adeta bir hesaplaşmanın gurur gösterisi olmuştur. Araştırma da pozitif bilimler ve sanat eserinin okuşuna dair çeşitli kıstaslar belirlenmiştir. Açık sanat eseri ,izleyicinin tekrarlamasının dışında izleyiciye , kendi duygularıyla , birikimleriyle , yeni bir estetik yaşantı gerçekleştirmesine imkan hazırlamıştır. İncelemelerde özellikle yer ve zaman koordinatlarından soyutlanmış , figürlerin antropi düzenine , nedensizlik izlenimlerine yol açan psiko-fizyolojik etkenler üzerinde yorumlara gidilmiştir. Antropik düzenin tanımlamasındaki amaç,yapıt kurgusunda yer alan devgeler ve bu devgeler arasındaki devinimi belirleyici "tarama" noktalarını, kuvvet çizgilerini saptamakta izlenilen yöntem , yapıt kurgusundaki imgeleri teker teker ele almak ve onların yapısal niteliklerine göre yapıtın konstrüktiv şemasına temel oluşturan devge adacıklarının hareket izlenimleri arasındaki ilişkiler üzerinde çözümlemelere gitmek olmuştur. Modern sanatta,sanat yapıtlarında iç işleyişin yansıması olan düzen kavramları , düzen ve düzensizlik tanımlaması yapılmakta , sanat yapıtlarındaki denge sistemlerini ve düzeni belirleyen etkenler üzerinde durulmaktadır. Araştırma konusunda tasarım olgusunun mekaniği üzerinde örnekler verilmiş , daha sonra sanat eseri ile fizik yasalarının kanıtı olarak bu mekanik işleyişin insan figürü üzerindeki yansımasını ifade eden antropik düzenlerin işaret dizgesi ortaya konulmuştur.