Anadolu'nun bir taşra ilçesindeki insanların dindarlık boyutları üzerine sosyolojik bir araştırma (İskilip örneği) / Mustafa Arslan; Danışman Erkan Perşembe.

Abstract

İslam dini, Türk insanının hayatında derinden etki etmiştir. Bu araştırma ile şunlar amaçlanmıştır: 1) Anadolu'daki İslami dindarlığın boyutlarını tespit etmek; 2) Anadolu'da taşrada yaşayan Müslüman Türk insanıyla alakalı bazı değişkenlerin bu dindarlık boyutlarıyla ve özellikle bu dindarlığın ikinci boyutunu teşkil eden popüler dindarlıkla olan ilişkisini açıklamak. Bu araştırmada, Anadolu'nun Çorum iline bağlı İskilip ilçesinde halktan 430 kişiye, resmi din görevlilerinden ise 69 kişiye bir anket formu yöneltilmiştir. Toplanılan veriler önce, rotasyon uygulanmadan ''temel bileşenler faktör analizi'' ne tabi tutulmuş, ve halkın dindarlığının temel olarak iki boyutta ifade edilebileceği sonucuna varılmıştır. Popüler dindarlık (popüler islam) ve normatif dindarlık (normatif islam) Burada biz ''popüler''den, aynı dini sistemin resmi/normatif formuyla çeliştiği zaman bahsedebiliyoruz. Bu anlamda bizim popüler din tanımımız, geleneksel folkdinlerinin (halk dinleri: evrensel dinlere karşıt olarak kabile ya da ulusal dinler) anlamından büyük farklılıklar arz etmektedir. Normatif islam ise islam'ın naslar (Kur'an ve Sünnet) tarafından belirlenen ve insanın hayatı, eylem ve düşüncelerine nihai normlar koyan kuralcı yönünü ve onun insanlar tarafından uygulanışını ifade eder. İslamın bu iki boyutunun Müslüman Türk insanının hayatındaki işlevlerini açıklamak için bu boyutlarla, bazı değişkenler arasındaki ilişkiyi araştırdık. Varyans analizi ve Multiple range (Scheffe ve t) testleri gösterdi ki, Türk insanının popüler dindarlığı, normatif dindarlıklardan oldukça güçlüdür. BU sonuca görepopüler dindarlık (popüler İslam) Müslüman Türk insanının hayatında oldukça derin köklere sahiptir.