Lise ve dengi okul öğrencilerinin kendini-kabul düzeylerinin çeşitli değişkenler bakımından incelenmesi / T. Fikret Karahan; Danışman Muharrem Kepçeoğlu.

Abstract

Bu araştırmada Samsun İl merkezinde 1995-1996 öğretim yılında devlet lise ve dengi okullarına devam eden öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri ile cinsiyet,sınıf düzeyi, okul türü , ailenin aylık gelir düzeyi ,anne tutumu, baba tutumu, ailede bulunan çocuk sayısı , anne öğrenim düzeyi, baba öğrenim düzeyi, anne mesleği, baba mesleği, sosyal-kültürel faaliyetlere katılma-katılmama durumu, anne ya da babanın hayatta oluşu ya da olmayışı ve okul hayatı boyunca genel başarı düzeyini algılama biçimi gibi değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmanın bağımlı değişkeni olan kendini-kabul düzeyinin ölçülmesi amacıyla;Kılıçcı (1980) tarafından geliştirilen ve Temüge (1987) tarafından lise öğrencilerine uyarlanan ve ayrıca güvenirlik çalışması yapılan "Kendini Kabul Envanteri -L-Formu" kullanılmıştır. Envanter 10 ölçüt içinde 116 maddeden oluşmaktadır. Bağımsız değişkenlere ilişkin verilerin toplanması amacıyla "Kişisel Bilgi Formu" kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini,1995-1996 öğretim yılında , Samsunil merkezinde öğretim yapan devlet liselerine devam eden 13544 erkek,10413 kız toplam 23957öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise 1. 2. 3. sınıflara devam eden 386 erkek ,397 kız toplam 783 öğrenciden oluşmaktadır. Örneklem oluşturulurken katlamlı örnekleme yöntemi ( stratified) kullanılmıştır. Verilen istatistiksel analizinde t-testi, tek - yönlü varyans analizi ve Duncan Testi teknikleri kullanılmıştır. Bu araştırmada elde edilen bulgular ,maddeler halinde şöylece özetlenebilir: 1. Cinsiyete göre;kız ve erkek öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmamaktadır. 2. Sınıf düzeyine göre ; lise 1.,2.ve 3. sınıf öğrencilerinin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmamaktadır. 3. Okul türüne göre; lise öğrencilerinin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmaktadır. Anadolu Lisesi öğrencilerinin kendini-kabul düzeyleri , diğer liselere devam eden öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden daha yüksektir. Kız Meslek Lisesi öğrencileri , kendini-kabul düzeyleri en düşük olan grup olarak görülmektedir. 4.Ailenin aylık gelir düzeyine göre; öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmaktadır. Ailelerin aylık gelir düzeyi yükseldikçe öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinin de yükseldiği, ailelerin aylık gelir düzeyi düştükçe öğrencilerin kendini - kabul düzeylerinin de düştüğü saptanmıştır. 5. Anne tutumlarına göre öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmaktadır. Anneleri demokratik tutumlu olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinin anneleri koruyucu-otoriter ve ilgisiz tutumlu olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden daha yüksek olduğu saptanmıştır. Anne tutumlarına göre kendini-kabul düzeyi en düşük olan grup anneleri ilgisiz tutumlu olan grup olduğu belirlenmiştir. 6. Baba tutumlarına göre ; öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmaktadır. Babaları demokratik tutumlu olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinin babaları koruyucu otoriter ve ilgisiz tutumlu olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden daha yüksek olduğu saptanmıştır. 7.Ailede bulunan çocuk sayısına göre; öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmaktadır.Az çocuklu ( 1-2 çocuk ) ailelerden gelen öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinin çok çocuklu (3-4-5-6 çocuk) ailelerden gelen öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden daha yüksek olduğu saptanmıştır. 8. Anne öğrenim düzeyine göre öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmaktadır. Anneleri fakülte-yüksekokul mezunu olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinin ; anneleri okur yazar olmayan , ilkokul, ortaokul ve lise mezunu olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden daha yüksek olduğu saptanmıştır.9.Baba öğrenim düzeyine göre ; öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemlşi farklar bulunmaktadır. Babaları fakülte-yüksekokul mezunu olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinin ; babaları okur yazar olmayan , ilkokul, ortaokul ve lise mezunu olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden daha yüksektir. 10.Anne mesleğine göre; öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmaktadır. Anneleri memur (öğretmen, biyolog, hemşire,hakim v.b) olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinin; anneleri işçi,esnaf,ev hanımı,serbest meslek sahibi ve halen emekli olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden daha yüksek olduğu saptanmıştır. 11. Baba mesleğine göre; öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmaktadır. Babaları halen emekli olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinin, babaları memur,serbest meslek sahibi ,esnaf,çiftçi ve işçi olan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden daha yüksek olduğu saptanmıştır. 12. Sosyal kültürel faaliyetlere katılma-katılmama durumuna göre; sosyal kültürel faaliyetlere katılan öğrencilrin kendini-kabul düzeylerinin , katılmayan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden dah yüksek olduğu saptanmıştır. 13. Anne-babanın hayatta oluşu veya olmayışına göre öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmamaktadır. 14.Okul hayatları boyunca , derslerde gösterdiği genel başarı düzeyini algılama biçimine göre; öğrencilerin kendini-kabul düzeyleri arasında önemli farklar bulunmaktadır. Başarı düzeyini çok iyi ve iyi olarak algılayan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinin ,orta ve zayıf olarak algılayan öğrencilerin kendini-kabul düzeylerinden daha yüksek olduğu saptanmıştır. Kendini Kabul Envanteri L F ormu'nda bulunan davranış ifadelerinden bazılarında sağlıksız cevaplarından diğerlerine göre daha yaygın olduğu saptanmıştır. Sağlıksız cevaplar değerlendirildiğinde öğrencilerde; sosyal fobiler ,obsesif-kompulsif kişilik bozuklukları ,basit depresyon , avoidant kişilik ve bağımlı kişilik bozuklukları gibi davranış bozukluklarına özgü belirtilerin görüldüğü saptanmıştır.