4 ve 20 haftalık erkek ve dişi sıçanların hipokampusunda nöronal asimetri / Süleyman Kaplan; Danışman Nusret Çiftçi.

Abstract

Cinsiyet ve yaşa bağlı hücresel lateralitenin rostro-kaudal doğrultuda (stereotaksik koordinatlara göre) nasıl değiştiği araştırıldı. Beyin fonksiyonlarının anlaşılmasında asimetrinin önemli olduğu bilinen bir gerçektir. 4 ve 20 haftalık erkek ve dişi sıçanların sağ-sol dorsal hipokampusundan 5 m kalınlığındaki frontal kesitleri 200 m aralıklarla alındı. Kesit seviyeleri stereotaksik atlasla belirlendi. Tionin ve hematoksilen-eosin ile boyandılar. Her kesitteki dorsal hipokampusun sağ ve sol CA1, CA3 ve CA4 bölgelerindeki tüm piramidal hücreler ışık mikroskobunun 10 x 40 büyültmesinde sayıldı. Ayrıca aynı preparatlarda sağ ve sol dorsal hipokampusun uzunluk ölçümü oküler mikrometrik disk ile yapıldı. Erkek ve dişi sıçanların sağ ve sol dorsal hipokampusundan elde edilen uzunluk ölçüm ve hücre sayım sonuçlarının sağ ve sol bölgeleri karşılaştırıldı. Aşağıdaki sonuçlar elde edildi: 1- 20 haftalık dişi sıçanların sol dorsal hipokampusu (195.96 hücre/ mm), 4 haftalık dişi sıçan dorsal hipokampusundan (184.42 hücre/mm) daha çok hücreye sahipti (p >0.05). Sağ dorsal hipokampusların karşılaştırılmasında ise 4 haftalıklar (191.87 hücre/mm) 20 haftalıklardan (184.40 hücre/mm) daha çok nöron içermekteydi. 2- 4 haftalık erkek ve dişi sıçan dorsal hipokampusun toplam seviyelerinde sağ CA1, CA3 ve CA4 bölgeleri, sol aynı bölgelerden daha çok hücreye sahipti. Aradaki fark istatistiki açıdan anlamsızdı (p > 0.05). 20 haftalık erkek ve dişi sıçanlarda ise dişi sıçan CA4 bölgesi hariç, 4 haftalıkların tam tersi görünümdeydi. -74- 3- 20 haftalık deney grubu dorsal hipokampusunun sağ ve sol CA4 bölgeleri, 4 haftalık deney grubunun, aynı bölgelerinden daha çok hücre içermekteydi (p < 0.007). Aradaki farkın istatistiki açıdan ileri derecede anlamlı olması postnatal dönemde CA4 bölgesinde nörogenesis olabileceğini düşündürmektedir. 4- 4 ve 20 haftalık deney gruplarımızın hiçbirinde dorsal hipokampusun uzunluk ölçüm ortalamalarının sağ-sol karşılaştırılmasında aradaki fark istatistiki açıdan anlamlı bulunamadı (p> 0.05). 5- Dorsal hipokampusta görülen asimetri yönü tüm hemisfer boyunca aynı değildi. Anterior ve posterior kesit seviyelerinde yön değiştirebilmekteydi. Ayrıca bölgelerdeki (CA1, CA3, CA4) lateralite yönü de birbirinden farklı olabilmekteydi. 6- Bir tarafta artan piramidal hücre sayısına karşılık karşı tarafta alan genişletilmesi ile aradaki farkın kapatıldığı (kompanse) şeklinde yorumlandı. 7- Beyin ağırlığı ile vücut ağırlığı arasında doğrusal bir ilişki vardı. Erkek sıçan beyin ağırlıkları (vücut ağırlığı gözönüne alınmadığında) dişi sıçan beyin ağırlıklarından daha fazlaydı. Vücut ağırlığı ile beyin ağırlığı ve erkek-dişi sıçan beyin ağırlıkları arasındaki ilişki istatistiki bakımdan anlamlıydı (p < 0.05 - 0.001