Karadeniz bakır işletmeleri ve Samsun azot fabrikalarından çıkan zehirli gazların çevrenin kültür bitkileri ve doğal bitki üzerine olan etkileri / Kazım Ermiş.

Abstract

Bu araştırma Samsun İli'nin 14 km doğusunda kurulmuş olan SAİ ve KBİ'nin çevresinde yapıldı. Araştırma (1984-1985) yıllarının çeşitli vegetasyon devrelerinde periyodik olarak arazide sürdürüldü. Samsun-Ordu karayolunun kuzey ve güney kesimleri, Gelemen Çiftliği, Çarşamba Ovasının batı ve kuzey kesimleri ,Aşağı Çinik,Yukarı Çinik , Tekkeköy ve Andyeri'nde gezi ve gözlemlere devam edildi. Adı geçen kuruluşların (SAİ ve KBİ) bacalarından çıkan gazların çevredeki doğal ve kültür bitki örtüsü üzerinde zararlı olduğu görüldü. Kuruluşların bacalarından SO2,HF,NO,NO2 (NxOx),NH3,H2S gazları havaya verilmektedir. Baca gazları özellikle bitkilerin yapraklarında etkili olmaktadır. Bu etki gazın çeşidine göre değişmektedir. Monokotiledonlarda yapraklar ucundan başlayıp orta ve dip kısımlarına doğru, beyazlayıp veya değişik renkler olarak kurumaktadır. Dikotiledon bitki yapraklarının damar araları beyazlaşmakta veya kenarlarından değişik renkle alarak kurumaya başlamaktadır. Yaprak ayasında delikler, kahverengi, kahverengimsi siyah yanık ve lekeler görülmektedir. Tütün ve çeşitli sebzeler , meyveler baca gazlarından etkilenmektedir. Bu iki kuruluş zarar alanlarındaki çiftçilere her yıl milyonlarca tazminat ödemektedir. Doğal bitki örtüsü üzerinde de baca gazları etkilidir.En çok Datura stramonium,Rubus frutticosus, Gramineae familyasına ait bazı tür ve Scirpus sp. gibi bitkilerde zarar görüldü. Bitki türlerinin zararlı gazlara karşı duyarlılıklarının farklı olduğu tesbit edildi. Kültür ve doğal bitki türlerinden bazıları adı geçen zararlı gazlar karşısındaki duyarlılıklarına göre ; çok duyarlı , orta derecede duyarlı ve dayanıklı olmak üzere sınıflandırıldı. Doğal bitki türlerinin genel olarak kültür bitkilerine göre zararlı gazlara karşı daha dayanıklı oldukları söylenebilir.