Tasavvufta Zıt Kavramların Anlamsal Zemini

Abstract

Sufi düşünce, tarihi süreçte kendine has bir terminoloji oluşturmuş ve teorik yapısını bu kavramlar üzerine inşa etmiştir. Ve bu süreçte ortaya çıkan bazı kavramlar birbirlerine zıt anlamlar içermektedirler. Bu zıtlıkların sufi düşüncede ne ifade ettiği, nasıl oluştuğu ise bir problem alanı olarak araştırmaya muhtaç görünmektedir. Bu makalede, tasavvuf terminolojisi içinde yer alan zıt kavramların anlamsal zemini ele alınacaktır. Bu bağlamda makale iki ana başlıktan oluşmaktadır. İlk olarak zıt kavramların bir listesi verilecek ve coğrafi dağılımları belirlenecektir. Buradaki maksat, tasavvuf terminolojisi içindeki zıt kavramları bir arada görerek sağlıklı bir değerlendirme imkânı elde etmektir. İkinci bölümde ise zıtlıkların anlamsal zeminine dair bir değerlendirme yapılmıştır. Sufi terminolojide yer alan zıt kavramların arka planı, anlamsal zeminin tespiti noktasında, farklı bir takım unsurların göz önüne alınmasını zorunlu kılmaktadır. Sufilerin coğrafi dağılımları, meşrep farklılıkları, ruhi eğilimleri gibi durumlar, kullandıkları kavramlara da yansımıştır. Önceleri sufiler tarafından daha çok sözel olarak ifade edilen bu zıt kavramlar, daha sonra tasavvufun klasik eserlerinde teorik yapının bir parçası haline gelmişlerdir. Ve bu teorik yapı bize, doğrudan zıtlıkla başlayan sürecin bir uyuma doğru evrildiğini göstermektedir. Tabii ki bu sürecin kendi içinde değişkenlikleri ve aşamaları bulunmaktadır. Sufi düşünce geliştikçe kavramların anlamları da gelişmiş, zıtlıklar yeni bakış açılarıyla adeta yeniden yorumlanmıştır. İşte bu kavramsal gelişim sürecinin analiz ve değerlendirmesi, makalemizin amacını oluşturmaktadır.