Türkiye'nin Farklı Yörelerinde Yetiştirilen Mürdümük (Lathyrus Sativus L.) Populasyonlarının Tarımsal Özellikleri, Protein İçerikleri ve Odap Düzeylerinin Belirlenmesi

Abstract

Türkiye'de mürdümük (Lathyrus sativus L.)'ün 18.000 ha ekim alanı olmasına rağmen, sadece bir adet tescilli çeşit (Gürbüz-2001) bulunmaktadır. Ülkemizde mürdümük tarımında yerel populasyonlar kullanılmakta ve bu populasyonların tarımsal özellikleri ve ß-ODAP (ß- N-oxalyl-L-?,ß-diaminopropionic acid) içerikleri bilinmemektedir.Bu çalışmada Türkiye'de tarımı yapılan 52 adet L. sativus L. genotipi genel tarımsal özellikleri ve ß-ODAP içerikleri bakımından incelenmiştir. L. sativus genotiplerinin 51 tanesi Türkiye'de halen tarımı yapılan yerel populasyon, 1 tanesi ise tescilli çeşit (Gürbüz-2001)'tir. Çalışma Samsun koşullarında 2007-2008 ve 2008-2009 vejetasyon döneminde iki yıl süreyle yürütülmüştür.İki yıl sonunda, L. sativus genotiplerinde çiçeklenme başlangıcı 159.5-175.0 gün arasında ve ortalama 166 gün, hasat olum süresi ise 230-243.5 ve ortalama 235.6 gün olarak belirlenmiştir. Morfolojik veya tarımsal özelliklerden; bitki boyu 30.14-56.00 cm arasında ve ortalama 37.00 cm, bitkide bakla sayısı 14.40-45.00 arasında ve ortalama 25.61 bakla/bitki, bitki başına tohum verimi 4.58- 15.59 arasında ve ortalama 9.33 g/bitki, bin tane ağırlığı 79.93-152.13 g ve ortalama 112.06 g, tanede protein oranı % 21.96-25.04 arasında ve ortalama % 23.58, tanenin ß- ODAP oranı ise 1.40-3.05 mg/g arasında ve ortalama 1.96 mg/g olarak belirlenmiştir.Sonuç olarak, incelenen özellikler bakımından 52 L. sativus genotipi arasında yüksek düzeyde değişkenlik bulunduğu ve büyük bir çoğunluğunun Gürbüz 2001'den daha üstün olduğu belirlenmiştir. Gürbüz 2001 dahil olmak üzere, incelenen bütün populasyonlarda belirli düzeyde populasyon içi değişkenlik gözlenmiştir. Genel olarak bütün populasyonlarda ß-ODAP içeriği düşük düzede bulunmuş ve önemli bir çoğunluğunda güven sınırı olarak bilinen 2.2 mg/g'ın altında tespit edilmiştir. Buna göre, yerel populasyonlar arasında ıslah çalışmaları için çok sayıda ümit var genotip bulunmaktadırIn Turkey, although Lathyrus sativus L. is cultivated in 18.000 ha there is only one released variety (Gürbüz 2001). For Lathyrus cultivation, local populations are used in the country and, agricultural characters and ß-ODAP (ß- N-oxalyl-L-?,ß-diaminopropionic acid) content of these populations are not known.In this study, 52 L. sativus L. genotypes, cultivated in Turkey were investigated in terms of their general agricultural features and ß-ODAP (ß- N-oxalyl-L-?,ß-diaminopropionic acid) contents. 51 of them are local populations and one of is released species (Gürbüz-2001). Experiment was performed in Samsun ecological conditions during 2007-2008 and 2008-2009 vegetations periodsAs the Average of two years, it was determined that the beginning of flowering was between 159.5-175.0 days and mean 166 days, a period from sowing to harvest was between 230-243.5 days and mean 235.6 days among L sativus genotypes . As morphological and agricultural characters, plant height was between 30.14-56.00 cm and mean 37.00 cm, pod number per plant was between 14.40-45.00 and mean 25.61, seed yield per plant was between 4.58- 15.59 and mean 9.33 g, 1000 seed weight was between 79.93-152.13 g and mean 112,06 g, protein content of seed was between 21.96-25.04 % and mean 23.58 %, ß-ODAP content in seed was between 1.40-3.05 mg/g and mean 1.96 mg/g among L. sativus genotypes.As a result, there is high variation among 52 L. sativus genotypes and, many of populations are superior than released variety (Gürbüz 2001) regarding investigated traits. In addition, itra-population variation was observed in all investigated populations including released species. And also, ß-ODAP content is low and under 2.2 mg/g, known as safe using limit, in majority of populations. So, there are a lot of promising genotypes for plant breeding among local populations.