Molla Hanefi Et-Tebrizi'nin Haşiye 'Ala İsbati'l-Vacib Li'd-Devvani İsimli Eserinin Kritik ve Analizi

Abstract

Bu çalışmada, 15. yüzyıl bilginlerinden Muhammed Molla Hanefî et-Tebrizî'nin Hâşiye 'ala Risâle fî İsbati'l-Vâcibi'l-Kadîme isimli eserinin edisyon, kritik ve analizi yapılmıştır. Birinci bölümde ana metin sahibi Celâleddîn Devvânî ve şârih Molla Hanefî'nin hayatı ve ilmi şahsiyetleri hakkında bilgi verilmiştir. Eserin yazma nüshaları tanıtıldıktan sonra kaynakları hakkında bilgi verilmiş ve eserin genel muhteva analizi yapılmıştır. Çalışmamızın ikinci bölümünde eserin tahkiki yapılmıştır. Eserde Molla Hanefî ana metni takip ederek müstakil bölüm ve başlık açmamıştır. Ana metne göre iki bölüm ve bir hatimeden oluşan eserde, hudûs ve imkân delilleri ve devir-teselsülün iptali üzerinden Allah'ın varlığını kanıtlamak manasına gelen İsbât-ı Vâcib meselesi ele alınmıştır. Birinci bölümde hudûs ve imkân delilleri kullanılarak Allah'ın varlığı ispat edilmeye çalışılmış; ikinci bölümde ise burhân-ı tatbîk, burhân-ı tezâyüf ve burhân-ı 'arşî yöntemleriyle devir ve teselsül çürütülerek Allah'ın varlığı ispat edilmeye çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Molla Hanefî, Devvânî, İsbât-ı Vâcib, Hudûs, İmkân, Burhân-ı Tatbîk, Burhân-ı Tezâyüf, Burhân-ı 'Arşî.

In this study, the work of a 15th century scholar, Muhammad MollaHanafī at-Tabrīzī known as Ḥāšiyaʿalā Risālati fīIṯbāti al-Wājibi al-Qadīmi is edited, critiqued, and analysed. In the first chapter, information about the life and scholarly personalities of the main author, Jalaluddīn al-Dawwānī and the commentator, MollaHanafī is given. After introducing the manuscripts, information about the references is discussed and the general content of the work is analysed. The second chapter of our study is devoted to the critical analysis of the work. In his book, MollaHanafīfollowed the main text and did not propose a separate chapter and title. The main text consists of two chapters and one conclusion. The book presents the issue of Iṯbāti al-Wājib, which means to prove the existence of Allah through the evidences of the temporality (ḥudūṯ) and possibility (imkān), and the refutation of the principle of causality (al-Dawrwa al-Tasalsul). In the first chapter, the author tried to prove Allah's existence by using proofs of ḥudūṯ and imkān. In the second chapter, the author tried to prove Allah's existence by refuting the principle of causality(al-Dawrwa al-Tasalsul), through methods of burhān al-tāṭbīq(argument of correspondence), burhān al-taḍāyuf (argument of correlation) and burhān al-ʿarš(argument of infinite regress). Key Words: Molla Hanafī, Dawwānī, Iṯbāti al-Wājib, Hudūṯ, İmkān, Burhān al-Tāṭbīq, Burhān al-Taḍāyuf, Burhān al-ʿArš.