Meddah Hikâyelerinden Romana Ara Söz Kullanımı Hakkında Karşılaştırmalı Bazı Tespitler

Abstract

Makalenin konusu, kurguya dayalı edebî ürünlerdeki “ara söz” kullanımı üzerinedir. Ara söz, anlatıcı ya da yazarın metni zaman zaman geçici olarak durdurup dinleyiciye/okura çok çeşitli konularda kendi düşünce, yorum, duygu veya eleştirilerini aktardığı cümlelerdir. Metne ilgiyi artıran bu ara ifadelerde genellikle amaç kültür aktarımı yaparak insanları eğitmek, böylece aynı değerler etrafında sıkı bağları olan bir toplum oluşturmaktır. Bu makalede önce ara söz konusunda mevcut literatür bilgilerine ilave olabilecek değerlendirmeler yapılmıştır. Ardından meddah anlatılarındaki ara sözler ile roman türündeki ara sözler karşılaştırılmıştır. Edebî eserler ilhamını, konusunu toplumdan aldığı için onlar da yeni toplum düzenine uyum sağlayarak gelişir, dönüşür. Anadolu Türklerinin orta Asya’dan günümüze kadar kurgusal anlatılarına baktığımızda destanı, İslami destanı, halk hikâyesini, meddah anlatısını ve romanı gösterebiliriz. Bu türler içinde roman hariç diğerleri sözlü icra ortamı ürünüdürler. Bu kapsamda önce Meddah Behçet Mahir’in bir anlatısından ilk on ara söz alınıp içerik olarak değerlenmiştir. Sonra roman türünün ilk örneklerinden olan, Felatun Bey ve Rakım Efendi, Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, İntibah romanlarının ilk on ara sözleri tespit edilerek içerik incelemesi yapılmıştır. Romanda ara söz kullanımı teknik kusur olarak görülür. Çalışmada, incelenen romanlarda niçin ara söz kullanıldığı konusu, icra metinleri olan meddahlık anlatısı ile kıyaslanarak tartışılmış, tespit edilen sonuçlar ifade edilmiştir.