Tarihî Türk Lehçelerindeki Cümle Bağlayıcıları

Abstract

Cümle bağlayıcıları; cümleler arasında açıklama, ekleme, karşıtlık, sonuç bildirme başta olmak üzere birçok farklı işlevle ilgi kuran dilbilgisi yapısıdır. Yazılı ve sözlü anlatımın anlamlı bir bütün oluşturması; bağlaçlar ve bunun bir alt kolunu oluşturan cümle bağlayıcılarının yerinde kullanımı ile doğru orantılıdır. Bağlayıcılar, ilgi kurduğu cümlelerdeki yargının gelişim tarzı hakkında bilgi barındırması özelliği ile de araştırmacılar tarafından çalışmaya değer bulunmaktadır. Sözcükleri, sözcük gruplarını ve cümlelerini anlam bakımından birbiriyle ilişkilendiren yapıya bağlaç adı verilir. Bağlaçlar iki eş görevdeki iki yapıyı çeşitli yönlerden birbirine bağlayarak anlamın bütünleşmesinde büyük rol oynar. Cümleler arasında ilgi kuran yapılar cümle bağlayıcısı olarak tanımlanabilir. Metnin tamamının anlaşılır olması için gerekli olan tutarlılık ile bağdaşıklık ve bu tutarlılık ile bağdaşıklığın bağlayıcılar ile sağlanması bizi böyle bir çalışma yapmaya teşvik eden temel nedendir. Bağlayıcılar; anlamı belirginleştirme özelliğiyle metnin anlaşılır olmasındaki en önemli etkenlerden biri olarak görülür. Sözcük türleri içerisindeki yeri hakkında farklı görüşler bulunan bağlayıcılar; çalışmalarda çoklukla edat ve bağlaç kategorilerinde ve cümle dışı unsurlar arasında değerlendirilmiştir. Bu durum bağlayıcıların dinamik ve geçişken yapısından kaynaklanmaktadır. Bir cümlede edat olarak nitelendirilebilecek bir sözcük bir başka cümlede bağlaç veya bir başka cümlede cümle bağlayıcısı olarak tanımlanabilmektedir. Ancak her cümlenin ve her sözcüğün geçtiği metin veya cümle bağlamında değerlendirilmesi mevcut bu karışık durumun önüne geçilmesini sağlayan en önemli unsurlardan birisi olduğu için bu tez çalışmasında, her bağlayıcı yer aldığı bağlam çerçevesinde değerlendirilmiştir.Sentence connectors; it is a grammatical structure that deals with many different functions, especially explanation, addition, contrast, reporting results between sentences. Written and oral expression forming a meaningful whole; it is directly proportional to the appropriate use of conjunctions and sentence connectors that form a sub-branch of it. Connectors are also worthy of study by researchers as they contain information about the development style of the judgment in the sentences that they are interested in. The structure that relates words, phrases and sentences to each other in terms of meaning is called as conjunction. Conjunctions play a major role in the integration of meaning by connecting two structures with similar functions from various aspects. Structures that establish a relationship between sentences can be defined as sentence connectors. The main reason that encourages us to do such a study is the cohension and coherence necessary for the entire text to be understandable, and providing this consistency and coherence with connectors. Connectors; it is seen as one of the most important factors in making the text understandable with its feature of clarifying the meaning. Connectors with different opinions about their place in word types; in the studies, it was mostly evaluated in the categories of prepositions and conjunctions and among non-sentence elements. This is due to the dynamic and transitive nature of connectors. A word that can be qualified as a preposition in one sentence can be defined as a conjunction in another sentence or as a sentence connector in another sentence. However, since the evaluation of each sentence and each word in the context of the text or sentence is one of the most important elements to prevent this current confusion, in this thesis, each connector has been evaluated within the its context.