Kant'ın Aydınlanma Anlayışının Eleştirel Bir Değerlendirmesi

Abstract

Aydınlanma çağının önemli düşünürlerinden biri olan Kant'ın bilgi kuramı yapıtlarının dışında siyaset kuramında en çok atıf yapılan metni 'Aydınlanma Nedir? Sorusunun Cevabı' metnidir. Kant'ın bu metinde ortaya koyduğu aydınlanma görüşünü farklı eserlerinde geliştirmiştir. Kant'ın aydınlanma anlayışı bireyin ergin olmayışından kurtularak kendi aklını kendi için kullanmasına dayanır. Kant, akıl kullanımları arasında özel ve kamusal akıl olmak üzere ayrım yapar. Kant'a göre sadece kamusal aklın özgür olması yeterlidir. Kant'ın aydınlanma anlayışının standart yorumu aydınlanmayı hak öğretisine dayandırarak aydınlanmayı bir hak olarak özgürlük düşüncesine bağlar. Ancak Kant'ın metinleri incelendiğinde bu yorumun doğru olmadığı görülür. Kant'ın ilerlemeci tarih anlayışı içerisinde insan özgürlüklerini kısıtladığı görülmektedir. Bunların başında politik eylem özgürlüğü gelmektedir. Kant, aklın özel kullanımı kavramı ile yöneticilerin emirleriyle çatışan siyasal eylemleri onaylamaz. Kant'ın siyaset kuramını inceleyen günümüz uzmanları onun siyaset düşüncesini ideal ve ideal olmayan siyaset teorisi olarak ikiye ayırmaktadır. İdeal siyaset teorisi amaçları açısından Kant'ın politik düşüncesini ele alırken ideal olmayan siyaset teorisi bu amaçların uygulama yolları açısından Kant'ın politik düşüncesini inceler. Bu teorik yaklaşım aydınlanma anlayışına uygulandığında Kant'ın aydınlanma anlayışının standart yorumundan daha doğru bir yorumuna ulaşabiliriz. Kant'ın aydınlanma anlayışı amaçları bakımından kabul edilse bile bireyin otonomisine vurgu yapması, özel ve kamusal akıl arasında ayrım yapması ve ilerleme düşüncesine duyduğu güveni aydınlanma görüşünün tartışmalı yönleridir. Üstelik, Kant'ın insan görüşü ile aydınlanma görüşü arasında da tartışmalı bir ilişki vardır. Kant'ın Avrupalı olmayan insanların ve kadınların aydınlanmaya ulaşamayacağını yazması onun aydınlanma anlayışına gölge düşürür. Bu tezde Kant'ın aydınlanma görüşünü ortaya koyduktan sonra Kant'a yönelik geçmişte yapılmış eleştirilere değineceğim ve günümüzdeki ideal olmayan siyaset teorisi yaklaşımı ile aydınlanma anlayışına yönelik yukarıda saydığım eleştirileri temellendireceğim.Apart from the epistemology works of Kant, one of the prominent thinkers of the Enlightenment age, his most cited text in political theory is 'What is Enlightenment?' 'Answer to the Question' text. Kant developed the view of enlightenment that he put forward in this text in his different works. Kant's understanding of enlightenment is based on the individual getting rid of his immaturity and using his mind for himself. Kant distinguishes between the uses of reason as private and public reason. According to Kant, it is sufficient for the public mind to be free. The standard interpretation of Kant's understanding of enlightenment bases enlightenment on the doctrine of right and connects enlightenment to the idea of freedom as a right. However, when one examines Kant's texts, one sees that this interpretation is incorrect. Kant restricts human freedoms in his progressive understanding of history. Chief among these is freedom of political action. With his concept of the private use of reason, Kant disapproves of political actions that conflict with the orders of rulers. Today's scholars examining Kant's political theory divide his political thought into ideal and non-ideal political theory. While ideal political theory examines Kant's political thought in terms of its aims, non-ideal political theory examines Kant's political thought in terms of the ways of implementing these aims. When we apply this theoretical approach to enlightenment, we can better interpret Kant's understanding of enlightenment than the standard interpretation. Even if we accept Kant's understanding of enlightenment in terms of its aims, his emphasis on the individual's autonomy, his distinction between private and public reason, and his trust in the idea of progress are controversial aspects of his view of enlightenment. Moreover, there is a contentious relationship between Kant's view of humanity and enlightenment. Kant's writing that non-European people and women cannot reach enlightenment casts a shadow on his understanding of enlightenment. In this thesis, after presenting Kant's view of enlightenment, I will touch upon the criticisms made against Kant in the past and ground the criticisms I have listed above against the current non-ideal political theory approach and the understanding of enlightenment.