Trabzonlu Kösec Ahmed Efendi ve Âdâbü'l-ubûdiyye Fi's-süneni'l-muhammediyye Adlı Eseri

Abstract

Tasavvuf tarihinin önemli bir evresi olan tarikatlar döneminde tabakât kitapları, âdâb kitapları ve menâkıbnâmeler gibi belli alanlarda sınıflandırılabilecek tasavvufî eserler te'lif edilmiştir. Araştırmamızın konusunu oluşturan bu eser de tasavvufî eserlerden bir âdâb kitabıdır. Mevlevilik, Nakşibedilik ve Halvetilikte seyr u sülûk eğitiminden geçmiş bir mutasavvıf olan Kösec Ahmed Efendi'nin doğumu ve nesebi ile ilgili kesin bir bilgi yoktur. Tasavvufî düşüncesini de eserlerinden anlayabildiğimiz Kösec Ahmed Efendi'nin eserlerinden en az tanınanı ama en hacimlisi diyebileceğimiz bu eseri Halvetilik tarikatı zaviyesinden yazmış olduğu fakat bütün tarikatların da istifade edebileceği önemli bir âdâb eseridir. Müellif şeriat, tarikat ve hakikat konularını Halvetiyye Tarikatına göre açıklamıştır. Eserin başında fihristini verir. Birinci bölümde şeriat adı altında İslam'ın şartlarını şeriat, tarikat ve hakikate göre izah etmiştir. İkinci bölümde tarikat adı altında kulluğun üstünlüğü, nefsin kulluktaki desiseleri, niyet, ihlas, dua, nefsin riyâzeti, mücâhede, şeyhlik, irâde, mürîd, murâd, sohbet edepleri, tevbe, nefis tezkiyesi, cemaatle zikir adâbı, semâ, evrâd ve bunların edepleri konularını ele almıştır. Üçüncü bölümde hakikat başlığı altında mükâşefe, müşâhede, zât ve sıfatların tecellileri konularını ele almıştır. Hâtimede ise Halvetiyyede önemli bir yeri olması hasebiyle rüyâ ve vakıâ konularına değinmiştir. Konular içinde tartışmalı mevzulara da yer veren müellif kendi düşüncesini de ortaya koymuştur. Anahtar Sözcükler: Tasavvuf, Halvetiyye, Kösec Ahmed Efendi, Sülûk, Âdâb.

Biographical dictionaries, the boks of adab and hagiographic works were compiled in the period of sufi orders (tarika), which is one of the significant parts of the history of sufism. We don't have reliable information about the birth and geneology of the sufi Kosec Ahmed Efendi, who completed his mystical training (seyr u suluk) in Mawlawi, Naqshibandi and Halwati sufi orders, Âdâbü'l-Ubûdiyye Fi's-Süneni'l-Muhammediyye, which is his most voluminous but ignored work, though written from Halwati point of view can be read and followed by the disciples of other sufi orders. He dealt with the isuues of shari'a (religious law), tariqa (sufism or iner dimension of religion) and haqiqa (the truth) from Halwati perspective. In the introduction, the author gives the indext of the work. In the firs chapter entitled shari'a he lists the pillars of Islam as shari'a, tariqa and haqiqa. In the second chapter, some of the sub-titles are as follows: the supremacy of servanthood, the tricks of self, intention, sincerity, pray, seclusion of the self, spiritual striving, sainthood, will, the goal, the principles of conversation, repent, spiritual training of the self, communual recollection of God, dwelling, remembrance of God, the principles of sufi path. In the third chapter entitled the truth (haqiqa), inspiration, observation, God and the manifastations of his attributes. In the conclusion, the issues of dream an reality (waqia), which are significant component of Halwatism, were analyzed. He discussed the various aspects of these issues and put forward his point of view. Keywords: Sufism, Halwatiyya, Kosec Ahmad Efendi, Spiritual Journey, Good Manners (Adab).