Haşhaş (Papaver Somniferum L.) Genotiplerinde Ekim Sıklığı İle Azotlu Gübrelemenin Tarımsal ve Kalite Üzerine Etkileri

Abstract

Bu çalışma haşhaşta ekim sıklığı, genotip ve uygun azotlu gübre dozunun belirlenmesi amacıyla, Amasya ili ekolojik koşullarında Merzifon ilçesi Yalnız Köyünde 2009-2010 ve 2010-2011 yılları vejetasyon döneminde yürütülmüştür. Çalışmada iki ekim sıklığı (ES1: m2'de yaklaşık 25 bitki, ES2: m2'de 16 bitki), dört haşhaş genotipi (Zafer Yolu, Tınaz Tepe, Ofis 3 ve Yerel hat) ve dört azotlu gübre dozu (0, 6, 12 ve 18 kg/da) kullanılmıştır. Çalışma, şerit şerit parseller deneme desenine göre kurulmuştur. Ana parsellerde ekim sıklığı, alt parsellerde azotlu gübre dozu ve alt alt parsellerde ise genotipler yer almıştır.Araştırmada çıkış, çiçeklenme, kapsül olgunlaşma süresi, bin dane ağırlığı, bitki boyu, dal sayısı, bitki başına kapsül sayısı, sap kalınlığı, kapsüldeki tohum ağırlığı, kapsüldeki tohum sayısı, kapsül indeksi, kapsüldeki tepecik sayısı, tohum ve kapsül verimi tespit edilmiştir. Ayrıca kalite ve özelliklerden olan ham protein, ham yağ, morfin, tebain, kodein, oripavin, noskapin ve papaverin oranı incelenmiştir.Araştırma sonuçlarına göre ekimden itibaren çıkış süresi 11-15 gün içerisinde olmuştur. Çiçeklenme ve kapsül olgunlaşma süreleri ise çıkıştan itibaren ele alınmıştır. Buna göre çiçeklenme süresi 195-210 gün, kapsül olgunlaşma süresi 250-255 gün arasında gerçekleşmiştir. Bitki boyu 107-142 cm, dal sayısı 2.03-2.73 adet, bitki başına kapsül sayısı 2.002-2.708 adet, sap kalınlığı 11.72-16.20 mm, kapsül indeksi 0.906-1.361, kapsüldeki tepecik sayısı 12.01-13.15 adet, bin dane ağırlılığı 0.434-0.451 g, kapsüldeki tohum ağırlığı 4.123-5.654 g, kapsüldeki tohum sayısı 8178-13967 adet, tohum verimi 76.53-161.11 kg/da, kapsül verimi 67.22-134.30 kg/da, ham protein %1 5.69-19.12, ham yağ % 45.76-53.72, morfin % 0.312-0.817, tebain % 0.035-0.147, kodein % 0-0.078, oripavin % 0-0.016, noskapin % 0- 0.439 ve papaverin oranları % 0- 0.029 arasında değişmiştir.Anahtar Kelimeler: Haşhaş, Papaver somniferum L., azot dozları, genotip, morfin, tebain, kodein, verim, verim unsurları, ekim sıklığı.

This study was conducted in Yalnız village of Merzifon in 2009 ? 2010 and 2010-2011 in order to determine the sowing methods, cultivar and the appropriate dose of nitrogen fertilizer under the ecological conditions of Amasya. In this study, two sowing density (ES1: 25 plants per m2, ES2: 16 plants per m2), four hashish genotypes (Zafer Yolu, Tinaz Tepe, Ofis 3 and the local line) and four doses of nitrogen fertilizer (0, 6, 12 and 18 kg / da) were used. The study was established according to the strip plots experimental design. In the main plots the sowing method, in the sub plots the nitrogen fertilizer doses and in the sub-sub-plots the genotypes took place.In the research appearing, flowering, capsule ripening times, 1000-grain-weight, plant height, number of branches, number of capsules per plant, stem thickness, seed weight in capsule, seed number in capsule, capsule index, number of stigma in capsule, seed and yield of capsule was determined. In addition, crude protein, crude fat, morphine, tebaine, codeine, oripavine, noscapine and papaverine rate which are the quality and the pharmacological properties were investigated.According to the research results appearing took 11-15 days from sowing time. Flowering and capsule ripening times were observed from appearing. According to this, flowering time was 195-210 days, capsule ripening time was 250-255 days, plant height was 107-142 cm, number of branches was 2.03-2.73, number of capsules per plant was 2.002-2.708, stem thickness was 11.72-16.20 mm, capsule index was 0.906-1.361, number of stigma in capsule was 12.01-13.15, 1000-grain-weight was 0.434-0.451 g, seed weight in capsule was 4.123-5.654 g, seed number in capsule was 8178-13967, seed yield was 76.53-161.11 kg/da, capsule yield was 67.22-134.30 kg/da, crude protein was 15.69-19.12 %, crude fat was 45.76-53.72 %, morphine was 0.312-0.817 %, tebaine was 0.035-0.147 %, codeine was 0-0.078%, oripavine was 0-0.016 %, noscapine was 0-0.469 % and papaverine was 0-0.029 %.Key Words: hashish, Papaver somniferum L., nitrogen doses, genotype, morphine, tebain, kodein, yield, yield components, sowing methods.