Sinop İli İlçelerine Ait Su ve Yüzey Toprağı Çevresel Örneklerde Radyoaktifliğin Ölçülmesi ve Yıllık Etkin Dozun Belirlenmesi

Abstract

In this thesis study, the activity concentrations (238U, 232Th and 40K) and artificial (137Cs) of soil samples taken from 29 different points in Sinop province and water samples taken from 27 different points were determined by using NaI(Tl) gamma spectrometry. In soil samples, the mean activity concentration of 238U was 15.93±4.16 Bq/kg, the mean activity concentration of 232Th was 22.02±6.90 Bq/kg, the mean activity concentration of 40K was 403.21±26.28 Bq/kg and the mean activity concentration of 137Cs was 10.32±2.31 Bq/kg. In water samples, the average activity concentration of 238U was 17.05±1.72 mBq/l, the average activity concentration of 232Th was 20.39±2.88 mBq/l, the average activity flow of 40K was 333.20±5.87 mBq/l, and the activity value for 137Cs was not observed. The Annual effective dose and other radiation parameters were calculated using the obtained values. The annual effective dose and other radiation parameters were calculated using obtained these values. Accordingly, the soil samples observed gamma doserate was between 15.24±1.98 nGy h-1 and 58.04±28.58 nGy h-1; annual effective dose equivalent ranged from 18.69±2.43 μSv y-1 to 71.18±35.05 μSv y-1, external hazard index (Hex) ranges frın 0.08±0.01 to 0.34±0.18, the internal hazard index (Hin) is between 0.08±0.01 and 0.38±0.08, radium equivalent activity concentration index (Raeq) ranged 28.13±3.65 Bq/kg to 126.23±66.56 Bq/kg annual gonadal dose equivalent (AGDE) between 114.73±14.88 μSv y-1 and 414.77±199.07 μSv y-1, activity utilization index (AUI) between 0.03±0.00 and 0.79±0.16, lifetime cancer risk (ELCR) between 65.42±8.51 and 249.14±122.67, and gamma representation level index (I𝛾r) was found to be between 0.24±0.03 ile 0.95±0.47. As a result of the study, according to the UNSCEAR 2000 report, 238U, 232Th in soil samples was lower than the world average. The 40K value is slightly above the world average. In this thesis study, it was seen that the activity values found for soil samples were lower than the Turkey average values stated in the report published by TAEK in 2009.

Bu tez çalışmasında Sinop ve Sinop ilçelerinde 29 farklı noktadan alınan toprak ve 27 farklı noktadan alınan su örneklerinin NaI(Tl) gama spektrometresi kullanılarak doğal (238U, 232Th ve 40K) ve yapay (137Cs) aktivite derişim değerleri belirlendi. Toprak numunelerinde 238U'in ortalama aktivite derişimi 15.93±4.16 Bq/kg, 232Th'nin ortalama aktivite derişimi 22.02±6.90 Bq/kg, 40K ortalama aktivite derişimi 403.21±26.28 Bq/kg ve 137Cs ortalama aktivite derişimi ise 10.32±2.31 Bq/kg olarak bulundu. Su numunelerinde ise 238U'in ortalama aktivite derişimi 17.05±1.72 mBq/l, 232Th'nin ortalama aktivite derişimi 20.39±2.88 mBq/l, 40K ortalama aktivite derişimi 333.20±5.87 mBq/l olarak hesaplandı ve 137Cs için aktivite değeri gözlenememiştir. Elde edilen değerleri kullanılarak yıllık etkin doz ve diğer radyasyon parametreleri hesaplandı. Buna göre toprak örneklerinin soğurulan gama doz hızı, 15.24±1.98 nGy h-1 ile 58.04±28.58 nGy h-1 arasında; yıllık etkin doz eşdeğeri, 18.69±2.43 μSv y-1 ile 71.18±35.05 μSv y-1 arasında; dış tehlike indexi (Hex) 0.08±0.01 ile 0.34±0.18 arasında; İç tehlike indexi (Hin) 0.08±0.01 ile 0.38±0.08 arasında; radyum eşdeğer aktivite konsantrasyonu indeksi (Raeq) 28.13±3.65 Bq/kg ile 126.23±66.56 Bq/kg arasında, yıllık gonadal doz eşdeğeri (AGDE), 114.73±14.88 μSv y-1 ile 414.77±199.07 μSv y-1 arasında, aktivite kullanım indeksi (AUI) 0.03±0.00 ile 0.79±0.16 arasında, yaşam boyu kanser riski (ELCR) 65.42±8.51 ile 249.14±122.67 arasında ve gama temsili seviye indeksi (I𝛾r), 0.24±0.03 ile 0.95±0.47 arasında bulundu. Yapılan çalışma sonucunda, UNSCEAR 2000 raporuna göre toprak örneklerinde 238U, 232Th dünya ortalamasından düşük çıkmıştır. 40K değeri dünya ortalamasından biraz üstünde çıkmıştır. Bu tez çalışmasında toprak örnekleri için bulunan aktivite değerlerinin TAEK tarafından 2009 yılında yayımlanan raporda belirtilen Türkiye ortalaması değerlerinden düşük çıkmıştır.