Âşık İkrârî'nin Hayatı, Sanatı ve Şiirleri Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Köklü bir geçmişe sahip olan Âşık Tarzı Türk şiiri; İslâmiyet Öncesi Türk Edebiyatında ozan, şaman, kam, baksı gibi yaşadıkları bölgelere göre değişik isimlerle varlık gösterip İslâmiyet sonrasında ise XV. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan ve 'âşık' adıyla bilinen şairler tarafından günümüzde de varlığını sürdürmektedir. Âşıklar hem kendi dönemlerinde hem de kendilerinden sonraki dönemlerde toplumun sesi olma görevi üstlenerek kendilerinden sonra gelen âşıklara da bir nevi rehberlik yapmışlardır. Bu yolla kendilerinden sonra gelen âşıklara da bir nevi rehber görevi görmüşlerdir. Âşık İkrârî, bu geleneği birçok yönden sürdüren ve toplumun sesi olmaya devam eden âşıklarımızdan biridir. Çalışmanın amacı; Âşık İkrârî'nin hayatı, sanatı ve eserlerini âşıklık geleneği bağlamında incelemektir. Âşıklık geleneği açısından oldukça zengin bir bölge olan Tokat'ın Zile ilçesinde yetişen Âşık İkrârî, hem zâkirlik hem de âşıklık geleneğinin icracısı olarak bu kültüre katkı sağlamaya çalışmaktadır. Çalışmada Âşık İkrârî'nin hayatı, sanatı ve eserleri âşıklık geleneği içerisindeki yeri bakımından ele alınmıştır. Eserlerini millî duygu, tabiat, gurbet, sevgi ve aşk, din ve tasavvuf gibi temaların oluşturduğu görülmüştür. Çalışmada Âşık İkrârî hakkında yazılan yazılara, aldığı ödül ve diğer âşıklarla etkileşimine yer verilmiştir. İncelenen yüz elli üç şiiri; biçim ve içerik açısından değerlendirilmiştir. Bu şiirler dinî-tasavvufî şahsiyetler ve unsurlar açısından tasnif edilmiştir. Yapılan tasnif neticesinde Âşık İkrârî'nin şiirleri Alevî - Bektaşî kültür ögelerini yansıtması bakımından önemli bir kültür hazinesidir. Çalışmanın sonucunda; âşıklık geleneğinin gelişimi içinde Âşık İkrârî'nin yerine değinilmiştir. Âşığın içinde yaşadığı çevre ve bağlı bulunduğu gelenekler de âşık edebiyatının oluşmasında belirleyicidir. Âşık İkrârî'nin de âşık olarak yetişmesinde etkili olan asıl unsur içinde yetiştiği Alevî toplum ve geleneğidir. Anahtar Sözcükler: Âşık İkrârî, âşık, âşık edebiyatı, Alevîlik, Bektaşîlik, zâkirlik.

Minstrel Style Turkish poetry, which has a deep-rooted history, continues to exist today by the poets who emerged at the end of the 15th century in the post-Islam period and known as 'âşık' (minstrel) and existed with different names such as bard, shaman, kam, baksı in Pre-Islamic Turkish Literature according to the regions they lived in. Minstrels provided a kind of guidance to minstrels who came after them by taking on the task of being the voice of the society in both their own period and also the periods after them. In this way, they acted as a kind of guide for the minstrels who came after them. Âşık İkrârî is one of our minstrels who has continued this tradition in many aspects and still continues to be the voice of the society. The aim of this study is to examine Âşık İkrârî's life, art and works within the context of minstrelsy tradition. Âşık İkrârî, who was raised in the Zile district of Tokat, which is a very rich region in terms of minstrelsy traditon, has been trying to contribute to this culture as the performer of both zakirlik and minstrelsy tradition. In the study, Âşık İkrârî's life, art and works are discussed in terms of their place in minstrelsy tradition. It has been seen that his works are composed of themes such as national feeling, nature, foreign land, love, religion and mysticism. The study includes articles written about Âşık İkrârî, the awards he received and his interactions with other minstrels. His one hundred and fifty three poems, which were examined, were evaluated in terms of form and content. These poems were classified in terms of religious-mystical figures and elements. As a result of the classification, Âşık İkrârî's poems are an important cultural treasure in terms of reflecting Alevî – Bektashi cultural elements. As a result of the study, the place of Âşık İkrârî is emphasized within the development of minstrelsy tradition. The environment the minstrel lives in and the traditions he is attached to are also determinative in the formation of minstrel literature. The main factor that is effective in Âşık İkrârî's upbringing as a minstrel is the Alevî society and tradition in which he grew up. Key Words: Âşık İkrârî, minstrel, minstrel literature, Alevîlik, Bektaşîlik, zâkirlik.