İslam Kadın İlmihallerinde Kadının Toplumsal Hayattaki Yeri: Kadın ve Erkek İlmihal Yazarları Üzerine Bir Karşılaştırma

Abstract

İslam ilmihal kitapları, Müslümanların ibadet, inanç ve ahlak sistemlerine ilişkin bilgileri edinebileceği, dini yaşayışın inanç, dini pratikler, tecrübe, bilgi ve etkiler boyutlarına değinen birer gündelik yaşam kılavuzu anlamına gelmektedir. Bu eserler farklı mesleklere, gereksinimlere, yaş gruplarına ve cinsiyetlere göre yazılabilmektedir. Bu çalışmanın amacı da kadınlar için yazılmış olan İslam Kadın İlmihallerinde, kadının toplumsal hayattaki yerini kadın ve erkek yazarlar açısından karşılaştırmaktır. Çalışmanın örneklemi, amaçsal örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme ile seçilen beş tane kadın ilmihalidir. Bu ilmihallerden ikisinin yazarı kadın, üçünün yazarı ise erkektir. Evrenden örneklem çekiminde kullanılan bu ölçütler ise eserlerin Cumhuriyet Döneminde yazılmış ve Türkçe olması, kadınlar için yazılmış olması ve kadın ilmihallerinin çeşitliliğini temsil edebiliyor olmasıdır. Bu bağlamda içerik analizi ile desenlenecek ve araştırmacı ve araştırılan konu kadın olduğu için feminist epistemoloji yaklaşımıyla yürütülecek olan bu nitel çalışma, iki ana ulam çerçevesinde şekillenmiştir. Bu ulamlar çalışma hayatında ve sosyal haklar bağlamında kadındır. Yapılan incelemeler ve okumalar, kadının çalışma hayatı kategorisinin iş gücüne katılım, cinsiyetçi meslek ayrımı ve ücrette adaletin sağlanması gibi alt kategorilerde; sosyal haklar bağlamının ise eğitim ve öğrenim hakkı, miras ve mülkiyet hakkı ve siyasi haklar bağlamında incelenebileceğini ortaya koymuştur. Çalışma sonuçları, çok öz olarak, gerek kadın gerekse erkek yazarların toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin etkisini yazılarında gösterdiğini göstermiştir. Kendileri de kadın olmalarına karşın kadın yazarların kadınların problematik alanlarına eserlerinde erkeklerden daha az işledikleri bir diğer bulgudur.