Türkiye Türkçesinde İsimlerin Fiillerle Kurduğu Eşdizimler (a-h Maddeleri Örneği)

Abstract

Eşdizimlilik, iki veya daha fazla sözcüğün belirli dil bilgisel ve sözlüksel yapılarda bir araya gelmesiyle oluşan, keyfi bir değiştirim kısıtlılığı olan, sözcüklerin birbirini gerektirdiği ve belirli sözcük setleriyle kullanılabilen, anlamsal açıdan açık bir sözcük birleşmesi türüdür. Bu özellikleri ile diğer sözcük birleşmelerinden ayrılan eşdizimler tespit edilip belirlenirken Türkçe Ulusal Derleminden (TUD) yararlanılmıştır. Derlemden elde edilen veriler dil bilgisel biçimlenmişlik, genelleşme, anlamsal açıklık ve kapalılık, değiştirebilirlik ve anlamsal birlik ve güdüleme ölçütlerine göre değerlendirilmiş ve diğer sözcük birleşmelerinden (deyim, atasözü, kalıp ifade, birleşik sözcük, ikileme) bu ölçütler esas alınarak ayırt edilmiştir. Eşdizimler, söz konusu ölçütler açısından diğer sözcük birleşmelerine benzediği için eşdizimlerin ayırt edilmesinde temel olarak anlamsal açıklık ve kapalılık, değiştirebilirlik ölçütleri kullanılmıştır. Diğer ölçütler bütün sözcük birleşmeleri için geçerlidir. Eşdizimliliğin sözcük birimi mi ya da sözcük biçimi mi olarak gerçekleştiğine karar verilerek Türkçe Sözlük'te madde başı olan (A-H) harfleri ile başlayan isimlerin fiillerle kurduğu eşdizimler tespit edilerek 2. bölümde listelenmiştir. Anahtar kelimeler: Eşdizim, Sınırlı Eşdizim, Derlem.

Collocations, consist of gathering two or more words in specific grammatical and lexical forms, shows an arbitrary substitution shortage and semantic clarity, is a kind of word conjunction that may use eachother as necessary and with specific words. Turkish National Corpus has been used in identifying the collocations that are seperated from other word conjunctions via these properties. The data, acquired from Corpus, have been evaluated according to the grammatical formation, generalization, semantic clarity and closure, substitution, semantic unity and motivation criterion and word conjunctions (idioms, proverbs, cliched expressions, compound words etc.) have been distinguished by basing on these criterion. Semantic clarity and closure, substitution criterion may be used to distinguish collocations from these word conjunctions. The other criterion are valid for all word conjunctions. Being decided the collocation whether it occurs among the word unit or word form; It has been listed in the 2nd chapter by determining the collocations that nouns, starting the head initials (A-H) in Turkish dictionary, form with the verbs. Key words: Collocations, Limited Collocations, Corpus