Kıraat Literatüründe Tayyibetü’n-neşr Şerh Geleneği

Abstract

Bu makalede, Osmanlı topraklarında kıraat ilminin yaygınlaşmasına ve kurumsallaşmasına öncülük etmiş olan İbnü’l-Cezerî’nin (öl. 833/1429) kırâat-i aşereye dair manzum tarzda telif ettiği Tayyibetü’n-Neşr’i üzerine kaleme alınan şerh çalışmaları ana hatlarıyla tanıtılmıştır. Bu bağlamda öncelikle Tayyibetü’n-Neşr’in kıraat tedrisatındaki yeri ele alınmış, akabinde birinci derecede önem atfettiğimiz Tayyibe şerhleri, muhteva ve yöntem açısından tahlil edilerek genel bir değerlendirmeye tâbi tutulmuştur. Hakkında detaylı malumata ulaşılamayan veya tam anlamıyla bir şerh hüviyetine sahip olmadığı düşünülen çalışmaların ise yalnızca künye bilgilerine yer verilmiştir. Gerek muhteva gerekse teknik yoğunluğu olan, diğer taraftan edebî ve şiirsel birtakım formlar içeren, dolayısıyla belâgatın zirvesi olarak ifade edilen Tayyibe’nin, muhtasar veya mufassal şerh çalışmalarıyla desteklenmesi manzumenin kullanımını yaygınlaştırmış, aynı zamanda eserden istifadeyi kolaylaştırmıştır. O bakımdan anılan şerhler, Tayyibe’yi anlama noktasında bir rehber ve kılavuz niteliğine sahip önemli kaynaklar olarak değerlendirilebilir. Çalışmanın ana teması Tayyibe merkezli şerhler olup, söz konusu şerhlerin tanıtılmasıyla sahada araştırma yapmak isteyenlere genel bir fikir vermesi amaçlanmakta, böylelikle çalışmanın literatüre katkı sunması hedeflenmektedir.