Tarımda Dayanıklılık ve Sürdürülebilirlik: Kavramsal Çerçeve ve Yeni Yaklaşımlar

Abstract

Günümüze kadar yapılan birçok çalışmada bu iki kavram anlam ve amaç açısından net bir ayrım yapılmaksızın kullanılmıştır. Sürdürülebilirlik ve dayanıklılık arasındaki benzerlikler ve farklılıklar konusunda var olan bilgi eksikliği hem akademik çalışmalarda hem de uygulamalı çalışmalarda sorunlara yol açmıştır. Bu çerçevede bu çalışmanın amaçları (i) sürdürülebilirlik ve dayanıklılık kavramlarının tarihsel gelişimlerinin ortaya konulması, (ii) sürdürülebilirlik ve dayanıklılığı ilişkilendiren çalışma çerçevelerinin incelenmesi, (iii) mevcut çalışma çerçevelerinin farklı uygulamalardaki avantajlarını ve dezavantajlarının ortaya konulması ve (iv) sürdürülebilirlik ve dayanıklılık konularındaki çalışmaların tarihsel gelişiminin ve gelecek araştırma eğilimlerinin belirlenmesidir. Sürdürülebilirlik ve dayanıklılık konularına odaklanan mevcut literatürün gelişimi, genel nitelikleri ve eğilimleri kritik literatür incelemesi, bibliyometrik analiz, tematik analiz ve meta analiz yöntemleri yardımıyla ortaya konulmuştur. Araştırma bulguları, sürdürülebilirlik kavramının daha çok korumaya ve çıktıya, dayanıklılık kavramının ise uyum/iyileştirme ve sürece odaklandığını göstermiştir. Araştırma bulguları ayrıca günümüze kadar yapılan çalışmalarda sürdürülebilirlik ve dayanıklılık kavramları arasındaki rekabet ve tamamlayıcılık ilişkilerinin yeterli düzeyde ele alınamadığını ve bu yüzden akademik çalışmalarda ve uygulamada büyük sorunlarla karşılaşıldığını göstermiştir. Türkiye’de gerçekleştirilen akademik çalışmalarda sağlamlık kapasitesi kastedilerek sağlamlık ile dayanıklılık kavramlarının aynı anlamda kullanıldığı belirlenmiştir. Ayrıca, yakın gelecekte dayanıklılık ve sürdürülebilirlik bağlamında çalışmaların iklim (dayanıklılık, kırılganlık, iklim değişikliği, sürdürülebilirlik, adaptasyon, güvenlik açığı, yönetişim, iklim değişikliği adaptasyonu ve dönüşüm) ve sosyal-ekolojik sistemler (ekosistem hizmetleri, yönetişim ve dayanıklı şehirler) odağında ilerleyeceği tespit edilmiştir. Dayanıklılık ve sürdürülebilirlik arasındaki rekabet ve tamamlayıcılık ilişkilerinin dikkate alınması ve uygun çalışma çerçevesinin seçilmesi yapılacak akademik ve uygulamalı çalışmaların etkinliğini artırabilecektir.