Bektaşîliğin Gelişiminde Hacı Bektaş Velî’nin Öğrencilerinin Yeri

Abstract

Hacı Bektaş Velî, kuşkusuz içinde bulunduğu çevrede yeni bir öğreti inşa etmeye çalışmış olup onun bu çerçevede bazı yeni fikir ve öğretiler ortaya koyduğunu söylemek mümkündür. Bu durum, içinde bulunduğu ve yaşadığı dönemde onun kurumsallaşmış bir tarikat inşa ettiği anlamına gelmemektedir. Zira Bektaşilik, tasavvufi bir hareket olarak ona nispetle daha sonra oluşmuştur. Bu makalede, Bektaşîliğin oluşum ve tarihsel gelişiminde Hacı Bektaş Velî’nin öğrencilerinin nasıl bir rol oynadıkları ve yine bu hareketin teşekkül sürecinde nasıl bir yere sahip oldukları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda araştırmada, Bektaşî anlayışın hem Anadolu, hem de Anadolu dışındaki Balkanlar ve Mısır gibi bölgelere yayılmasında öğrencilerinin önemli bir yere sahip olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sürecinde önemli ölçüde konuyla ilgili ana kaynaklarda yer alan bilgiler doğrultusunda literatür tarama yöntemi takip edilmiştir. Bu noktada Hacı Bektaş Velî’nin Cemal Seyyid, Hacım Sultan ve Sarı İsmail gibi seçkin öğrencilerinin Anadolu’nun değişik bölgelerinde onun fikirlerini yaydıkları, bu şekilde Bektaşiliğin oluşumuna katkı sağladıkları görülmektedir. Hacı Bektaş Velî’nin öğrencilerinin kurmuş oldukları dergâhlarda hem insanları pek çok yönden eğiterek Anadolu’nun Türk yurdu haline gelmesine ciddi anlamda katkı sağladıkları; hem de birlikte yaşadıkları Türkmenlerin konar-göçerlikten yerleşik topluluklar haline gelerek yerleşik hayata geçmeleri için büyük çaba sarf ettikleri söylenebilir.