Alan Bazlı ve Telafi Edici Ödemelerin Samsun İlindeki Fındık İşletmelerine Etkileri

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye'de uygulanan Yeni Fındık Stratejisi kapsamında sağlanan alan bazlı ve telafi edici desteklerin işletmelere etkilerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Araştırmanın ana materyalini Samsun İli Terme ve Çarşamba İlçelerinde Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS)'ne kayıtlı fındık işletmeleri arasından basit tesadüfi örnekleme yöntemine göre seçilen 209 üreticiden anket yöntemiyle elde edilen veriler oluşturmaktadır. İncelenen işletmelerin fındık alanlarına yönelik farklı destekleme senaryolarında yetiştirme istekliliklerine etkili faktörlerin tahmin edilmesinde Panel Poisson Modelinden yararlanılmıştır. İncelenen işletmelerin ortalamasına göre fındık bahçesi 27,05 da, fındık üretimi ise 106,1 kg/da'dır. Alan bazlı destekleme alan işletmelerin gelirlerinin %48,4'ü, telafi edici destekleme alan işletmelerin %62,3'ü ve işletmelerin genelinin ise %56'sı fındık yetiştiriciliğinden sağlanmaktadır. İşletmeler ortalamasına göre fındık üretim faaliyetinden dekara 345,5 TL'lik brüt kar, 210,8 TL'lik ise net kar sağlanmıştır. Fındık üretim maliyeti, izin verilen alanlardaki işletmelerde 4,5 TL/kg, izin verilmeyen alanlardaki işletmelerde 4,6 TL/kg, işletmelerin genelinde ise 4,5 TL/kg olarak belirlenmiştir. Yetiştirme istekliliği model sonuçlarına göre, mevcut alan bazlı gelir desteğinin 100 TL artırılması, yetiştirilmek istenen fındık alanını 2,7 da artırmaktadır. Arazi miktarı, 1 da daha fazla olan işletmelerin fındık yetiştirme isteklilikleri diğerlerine göre 0,66 da daha fazladır. Dekara brüt geliri 1.000 TL fazla olan işletmelerin fındık yetiştirme isteklilikleri 1,3 da daha fazladır. Asıl mesleği çiftçilik olan üreticilerin olmayanlara göre fındık yetiştirme isteklilikleri 2,23 da daha fazladır. İzin verilmeyen alanlardaki üreticilerin sadece %5,26'sı telafi edici ödemelerden dolayı 0,96 da fındık bahçesini sökmüştür. Telafi edici ödemenin dekara 1950 TL'ye çıkartılması durumunda işletmelerin %10,5'i sadece 1,05 da'lık fındık bahçesini sökmeye isteklidirler. Fındıkta uygulanan alan bazlı desteğinin fındık verim ve kalitesini yükseltilmesi şartına bağlı olarak ve üretim-tüketim dengesinin gözetilerek verilmesi gerekli görülmektedir. Bununla birlikte, etkili bir şekilde uygulanamayan fındık dikim alanlarının sınırlandırılması ve telafi edici ödeme uygulamasına son verilmesi önerilmektedir.This study aims to explore the impacts of decoupling and compensatory payments given under the New Hazelnut Strategy of Turkey on the hazelnut farms. Tha main data was gathered from surveys conducted with 209 hazelnut farms in Terme and Çarşamba districts. The sample farms were chosen by simple random sampling method. Poisson method was used to estimate the factors affecting willingness to grow hazelnut under the different support scenarios or without support. The farms had an average 27,05 da hazelnut orchards and their average hazelnut production was 106,1 kg/da. While the share of hazelnut in the total farm income was 48,4% in the legally allowed areas, this share was 62,3% for the farms in the legally disallowed areas. The share of hazelnut in the total farm income was 48,4% for the overall farms. The overall farms gained gross profit per kilogram of TL 2,8 and net profit of TL 2,5 from hazelnut production. Hazelnut production costs were TL 4,5 and TL 4,6 for the farms in the legally allowed areas and the legally disallowed areas, respectivelly. Hazelnut production cost was TL 4,5 for the overall farms. Model results showed that if decoupling payment increase TL 100, the farms are willing to increase hazelnut orchards of 2,7 da more than their counterparts. The farms having 1 da larger land are willing to grow 0,66 da hazelnut orchards more than their counterparts. The farms having gross product value of TL 1000 are willing to grow 1,3 da hazelnut aorchards more than their counterparts. The farms deailing with agriculture as a farmer are willing to grow 2,23 da hazelnut orchards more than their counterparts. Only 5,26% of farms in the legally disallowed areas picked up 0,96 da hazelnut orchards by means of compensatıry peyments. If compensatory payment increase to TL 1950, about 10,5% of the farms in the legally disallowed areas are willing to pick up only 1,05 da hazelnut orchards. Decoupling payment should be given to the farmers who increase hazelnut yield and quality and market balance should be taken account. However, limitation hazelnut areas which has not been effectively applied and compensatory payment system should be ended.