Meslek Seçiminde Toplumsal Cinsiyetin Rolü: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Abstract

Bu araştırmada lise öğrencilerinin meslek seçimlerinde, toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının etkisi incelenmiştir. Bu yargıları ölçmek amacı ile Meslek Seçiminde Toplumsal Cinsiyetin Rolü (MSTCRÖ) ölçeği geliştirilmiş; geliştirilen ölçme aracının geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Araştırmanın katılımcılarını 2017-2018 eğitim- öğretim yılında Samsun ili Atakum, İlkadım ve Bafra ilçelerinde dokuz lisede öğrenim görmekte olan 1900 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin 922 'si kız, 978 'i ise erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Öğrencilerin öğrenim gördüğü liseler farklı okul türlerinin araştırmada yer alması amacı ile tabakalı örnekleme yöntemi kullanılarak seçilmiştir. Bu liseler; Garip Zeycan Fen Lisesi, Atakum Anadolu İmam Hatip Lisesi, Atakum Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Samsun Anadolu Lisesi, İbrahim Tanrıverdi Sosyal Bilimler Lisesi, Aziz Atik Fen Lisesi, Hasan Çakın Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, İbn-i Sina Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ve Altınkaya Anadolu Lisesi 'dir. Öncelikle ilgili literatürden ve uzman görüşlerinden faydalanılarak 41 maddelik taslak ölçek oluşturulmuştur. MSTCRÖ'nin geçerlik çalışmaları kapsamında yapı geçerliliğinin test edilmesi amacı ile önce betimleyici, ardından doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeğin birleşen geçerliği çalışması kapsamında Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği- Ergen Formu kullanıştır. Betimleyici faktör analizi çalışmaları ile 41 madde olarak hazırlanan taslak ölçek 18 maddelik formuna getirilmiştir. 18 maddelik form geleneksel ve eşitlikçi iki boyuttan oluşmaktadır. İki boyuttan oluşan MSTCRÖ tarafından açıklanan toplam varyans % 49.593 olarak bulunmuştur. Ölçeği oluşturan maddelerin faktör yükleri 0, 510 - 0,809 arasında değişmektedir. Doğrulayıcı faktör analizi çalışmalarında ölçeğin iki boyutlu yapısı doğrulanmış ve tekrarlanan analizler sonrasında sınanan modelin oldukça iyi uyum indekslerine sahip olduğu görülmüştür. Analizden elde edilen bulgular kullanılarak, MSTCRÖ 17 maddeden oluşan iki faktörlü bir ölçek biçiminde düzenlenmiştir. Buna göre ölçeğin birinci faktörü on, ikinci faktörü ise yedi maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin birinci faktörü 'Geleneksel tutum' ikinci faktörü ise 'Eşitlikçi tutum' olarak tanımlanmıştır Araştırma sürecinde geliştirilen MSTCRÖ' nin geneli için hesaplanan Cronbach alfa güvenirlik katsayısı . 89 olarak bulunmuştur. Araştırmadan elde edilen bulguların tartışması ve yorumu yapılmıştır. İleride yapılacak araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Toplumsal cinsiyet, meslek seçimi, lise öğrencileri, ölçek geliştirmeIn this study, the effect of gender stereotypes in the occupation choice of high school student was examined. For measuring this stereotypes was devoleped The Role Of Gender In The Choice Of Occupation Scale (RGCOS) ; validity and reliability studies of the scale were done. The participants of the study comprised of 1900 students, currently being educated in nine different high schools at city center in Samsun and in districts of Atakum, İlkadım and Bafra, in the school years of 2017-2018. The participants consisted of 922 females and 978 males. The high school which participants have been educated were choose by using layered sampling method with the aim of participating in the research of different school types. These are; Garip Zeycan Science High School, Atakum Anatolian İmam Hatip High School, Atakum Vocational And Technical High School, Samsun High School, İbrahim Tanrıverdi Social Science High School, Aziz Atik Science High School, Hasan Çakın Vocational And Technical High School, İbn-i Sina Vocational And Technical High School and Altınkaya High School. First of all a draft scale existing of 41 items was created by taking benefit from the related literature and experts opinions. Extend the validity studies of RGCOS, in order to examine the construct validity, fisrtly exploratory factor analiysis, and then comfirmatory factor analiyses were realized. With the descriptive factor analysis studies, the draft scale prepared as 41 items was brought to the 18-items form. 18 items form consist traditional and egalitarian dimensions. Two dimeansional RGCOS, explain % 49.593 of the total variance. Factor loads of the items creating the scale change between 0,510 and 0,809. In comfirmatory factor analysis, a two factor structure was tested and after repeated analyses, it was observed that the tested model had quite well and significant goodness of statistics. Using the results obtained from hte analyses, RGCOS was arranged as a scale consisting of 17 statements and two factors. According to this, the first factor of the scale has 10 and the second factor of the scale has 7 statements. The first factor of the scale was defined as 'Traditional Attitude' and the second factor was ' Egalitarian Attitude'. As for the result of study, scale's Croncach alfa coefficent was found as .89. Result obtainde from the research were discussed. Then suggestions were made. Keywords: Gender, career choice, high school students, scale development