Farklı Topoğrafik Pozisyonlarda Oluşmuş Toprakların Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri İle Erozyona Duyarlılık Ölçütleri Arasındaki İlişkiler

Abstract

Bu araştırma, Samsun İli 19 Mayıs İlçesi Engiz yöresinde farklı topoğrafik pozisyonlarda oluşmuş yüzey topraklarının bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri ile erozyona duyarlılık parametreleri arasındaki ilişkileri belirlemek üzere yürütülmüştür. Çalışmada aynı hat üzerinde ve farklı topoğrafik pozisyonlarda (14) yer alan, orman, mera ve tarım arazisi olarak kullanılan arazilerden 28 adet yüzey (0-20 cm) toprak örneği alınmıştır. Toprakların kil, silt+kil, organik madde, katyon değişim kapasitesi, değişebilir Ca+Mg, kireç, EC, kıvam limitleri, tarla kapasitesi, solma noktası değerleri ile agregat stabilitesi, Boekel oranı, strüktürel dayanıklılık indeksi değerleri arasında önemli pozitif; dispersiyon oranı, erozyon oranı, kil oranı, K faktörü, aktivite indeksi, instabilite indeksi değerleri arasında da önemli negatif korelasyonlar saptanmıştır. Toprakların silt içerikleri ile seçilen parametreler arasında ise önemli bir ilişki elde edilmemiştir. Topoğrafik konum ve arazi kullanım şeklinin temel toprak özelliklerini ve erozyona karşı duyarlılığı etkilediği belirlenmiştir. Düze yakın konumlarda, orman ve mera örtüsü altında bulunan toprakların eğimli pozisyonlarda yer alan ve tarım arazisi olarak kullanılan topraklara göre erozyona karşı daha dirençli oldukları tespit edilmiştir. Toprakların strüktürel dayanıklılık ve erozyona karşı duyarlılık durumlarını ortaya koymak amacıyla geliştirilmiş olan söz konusu parametrelere göre yapılan değerlendirmeler birbirine oldukça yakın sonuçlar vermiştir. Bu durum seçilmiş bulunan parametrelerin birbirlerini desteklediğini yada tamamladığını göstermektedir.

This research was carried out to determine the relationships between erodibility criteria and some physical and chemical properties of soils formed on different topographic positions in Engiz District of 19 Mayıs County, Samsun. In this study, 28 surface soil (0-20 cm) were taken from the lands used as forest, pasture and agricultural field located on the same line and different topographic positions (14). The values of clay, silt+clay, organic matter, cation exchange capacity, exchangeable Ca+Mg, lime, EC, consistency limits, field capacity and wilting point had significant positive correlations with aggregate stability, Boekel ratio, structural stability index and significant negative correlations with dispersion ratio, erosion ratio, clay ratio, K factor, activity index, instability index. There is no significant relation between soil properties and silt content. It was determined that topographic position and land management influenced basic soil properties and erodibility. Soils located on flat positions, forest and pasture were more stable for erodibility than soils located on slope position and soils used in agricultural practices. Structural stability and erodibility of soils can be predicted using the relationships between basic soil properties and criteria used assessing of erodibility of soils. Evaluations according to criteria developed in order to determine erodibility and structural stability of soils gave very close results each other. This situation showed that chosen criteria supported or completed each other.