Medârik ve El-mîzân'ın Kur'ân İlimleri ve Kırâat Açısından Karşılaştırılması

Abstract

Medârik ve el-Mîzân'ın Kur'ân İlimleri ve Kırâat Açısından Karşılaştırılması adlı çalışma kavramsal çerçevede Kur'ân ilimleriyle ilgili bilgiler verirken, bahsi geçen tefsirlerin bu alana yönelik yaklaşımlarını tespit etmeyi amaçlayan bir saha araştırmasıdır. Ulûmü'l-Kur'ân konularıyla alâkalı kavramlar, müfessirler arasında birtakım ihtilâflara yol açmaktadır. Bu da bazı problemlere sebebiyet vermektedir. Özellikle mezhebî mensubiyeti ağır basan müfessirlerin konuyla alâkalı terimlere yaklaşımlarında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bu bağlamda Sünnî ve Şiî gelenekte ele alınmış tefsirlerin ulûmü'l-Kur'ân terimleriyle ilgili görüşlerinde ihtilâfın olup olmadığının tespiti önem arz etmektedir. Müelliflerinin söz konusu iki mezhebe mensup olmaları itibarıyla yaptığımız çalışmada Ebü'l-Berekât en-Nesefî'nin (öl. 710/1310) Medârikü't-Tenzîl ve Hakâikü't-Te'vîl ile Muhammed Hüseyin Tabâtabâî'nin (1904-1981) el-Mîzân fî Tefsîri'l-Kur'ân adlı eserleri ulûmü'l-Kur'ân konularına ve kırâate yaklaşımları bakımından incelenmektedir. Yaptığımız araştırmanın sonunda Medârik ve el-Mîzân'ın ulûmü'l-Kur'ân konularına yaklaşımında ve tercih ettiği kırâat farklılıklarında müfessirlerin mensup olduğu mezhebî kabullerini eserlerine büyük oranda yansıttığı anlaşılmıştır. Medârik'te birçok Kur'ân ilimleri konusu ve kırâat, Hanefî mezhebinin görüşleri doğrultusunda ele alındığından zorlama te'villere girilmediği gözlemlenmiştir. Buna mukâbil el-Mîzân'daki pek çok ulûmü'l-Kur'ân konularında zorlama te'vil yapıldığı ve bu hususların İmâmiyye Şiâsı'nın görüşlerine uygun şekilde değerlendirildiği tespit edilmiştir. Çalışmamızın en temel kaynaklarını söz konusu tefsirler oluşturmuştur. Bunun yanında Ebü'l Berekât en-Nesefî ve Muhammed Hüseyin Tabâtabâî'nin telif ettiği diğer eserlerinden de istifade edilmiştir. Altı bölümden oluşan bu çalışmanın girişinde, araştırmanın konusu, problemi, önemi, amacı, sınırları, yöntemi ve kaynakları ele alınmıştır. İkinci bölümde Nesefî ve Tabâtabâî, hayatları ve yaşadıkları ortamın sosyokültürel özellikleri bakımından karşılaştırılmıştır. Üçüncü bölümde Medârik ve el-Mîzân, kaynak ve metot yönünden mukayese edilmiştir. Dördüncü ve beşinci bölümlerde ise çalışmanın merkezi olan söz konusu tefsirler ulûmü'l-Kur'ân ve kırâat açısından karşılaştırılarak müfessirlerin konuyla alâkalı görüşleri incelenmiştir. Sonuç ve değerlendirmenin yapıldığı altıncı bölümde ise araştırmanın neticesinde tespit edilen bulgular sunulmuştur.The study titled Comparison of Medariq and al-Mizan in terms of Qur'anic Sciences and Qıraah, is a field research that aims to determine the approaches of the mentioned commentaries towards this field while providing information about the Qur'an sciences in a conceptual framework. Concepts related to the issues of ulum al-Qur'an lead to some disagreements among commentators. This causes some problems. There are some differences in the approaches of commentators, especially those with predominant sectarian affiliation, to terms related to the subject. In this context, it is important to determine whether there is a disagreement in the views of the commentaries in the Sunni and Shiite traditions regarding the terms ulum al-Qur'an. In our study, since their authors belonged to the two sects in question, Abu'l-Barakat en-Nesefi's (d. 710/1310) Medariqu't-Tenzil ve Hakaiku't-Te'vil and Mohammed Hussein Tabatabai's (1904-1981) The works named al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an are examined in terms of their approach to the subjects of ulum al-Qur'an and qıraah. At the end of our research, it has been understood that Medariq and al-Mizan largely reflected the sectarian acceptances of the commentators in their manuscripts in their approach to the issues of ulum al-Qur'an. While many Qur'anic science subjects and in his preferred qıraah differences are discussed in Medariq in line with the views of the Hanafi sect, it is understood that no forced interpretations are made. On the other hand, it has been determined that many of the ulum al-Qur'an issues in al-Mizan are handled by the views of Imamiyya Shia, by making forced interpretations. The mentioned interpretations constitute the main sources of our study. In addition, other manuscripts of the authors of the manuscripts, Abu'l-Barakat en-Nesefi and Mohammed Hussein Tabatabai, were also used. In the introduction part of the study, which consists of six chapters, the subject, problem, importance, purpose, limits, method, and sources of the research are discussed. In the second chapter, Nasafî and Tabatabai are compared in terms of their lives and the sociocultural characteristics of the environment they live in. In the third chapter, Medariq and al-Mizan are compared in terms of source and method. In the fourth and fifth chapters, the commentaries in question, which are the center of the study, were compared in terms of ulum al-Qur'an and qıraah and the opinions of the commentators on the subject were examined. In the sixth chapter, where the conclusion and evaluation are made, the findings obtained as a result of the research are presented.