Acısu Havzası'nın Jeomorfolojisi (Zara-İmranlı)

Abstract

Bu tez çalışmasında Sivas ili sınırları içerisinde yer alan Acısu Havzası'nın jeomorfolojik özellikleri ve jeomorfolojik gelişimi morfometrik analizlerin kullanılmasıyla tespit edilmeye çalışılmıştır. Oligosen sonlarında sıkışmaya başlayan havza Alt-Orta Miyosen boyunca akarsu ve göl çökellerinin biriktiği bir alan olmuştur. Orta Miyosen'de de sıkışmaya devam eden havzanın akarsu kırıntıları ile jipslerin birikmesiyle kara formuna geçmiştir. Pliyosen döneminden itibaren ise Acısu Havzası'nın dış etken ve süreçlerin etkisi altına girdiği düşünülmektedir. Kızılırmak'ın yukarı çığırında yaklaşık 70 km bir akış gösteren Acısu Çayı 514 km² su toplama havzasına sahiptir. Havza da tektonik ve flüvyal süreçlerin, drenaja etkisini sayısal olarak analiz edebilmek için akarsu ya da havza üzerinde uygulanan Hipsometrik Eğri ve Hipsometrik İntegral (Hi), Vadi Tabanı -Vadi Genişliği Oranı (Vf), Akarsu Uzunluk - Gradyan İndisi (Sl), Havza Şekil İndisi (Bs), Asimetri Faktörü (Af), Akarsuyun Boyu ve Boyuna Profilleri, Topografik Simetri Faktörü (T), Çatallanma Oranı, Drenaj Yoğunluğu (Dd) indisleri kullanılmıştır. Morfometrik analizlerden elde edilen sayısal değerler ve arazi çalışmaları sonucunda elde edilen veriler ile Acısu Havzası'nın, Kızılırmak'ın yukarı çığırında tektonik hareketlerin etkisinde oluşum göstermiş genç havza özelliğinde olmasına rağmen Acısu Çayı jips karstına bağlı olarak olgunluk evresine benzer bir akarsu özelliğine sahiptir.

In this thesis study, the geomorphological characteristics and geomorphological development of the Acısu Basin, located within the borders of Sivas province, were tried to be determined by using morphometric analyses. The basin, which began to compress at the end of the Oligocene, became an area where fluvial and lake sediments accumulated during the Lower-Middle Miocene. The basin, which continued to be compressed in the Middle Miocene, took on a land form with the accumulation of fluvial clasts and gypsum. It is thought that the Acısu Basin has been under the influence of external factors and processes since the Pliocene period. Acısu Stream, which has a flow of approximately 70 km in the upper reaches of Kızılırmak, has a water collection basin of 514 km². Hypsometric Curve and Hypsometric Integral (Hi), Valley Floor - Valley Width Ratio (Vf), Stream Length - Gradient Index (Sl), Basin Shape applied on the stream or basin in order to numerically analyze the effects of tectonic and fluvial processes on drainage in the basin. Index (Bs), Asymmetry Factor (Af), Length and Longitudinal Profiles of the Stream, Topographic Symmetry Factor (T), Bifurcation Ratio, Drainage Density (Dd) indices were used. According to the numerical values obtained from morphometric analyzes and the data obtained as a result of field studies, although the Acısu Basin is a young basin formed under the influence of tectonic movements in the upper reaches of the Kızılırmak, the Acısu Stream has the feature of a stream that has reached its maturity stage due to the gypsum karst.