Hanefî Doktrininde İhtiyatın Mahiyeti ve Keyfiyeti

Abstract

Bu çalışmada, lehte de aleyhte de hüküm verilmesi mümkün olan meselelerin çözümünde mükellefi sorumluluktan büyük ölçüde kurtarmak gayesiyle en güvenilir ve en kuvvetli olan vecih ile amel etmek demek olan ihtiyat ilkesinin Hanefî doktrinindeki mahiyeti ve bu ilke ile nasıl amel edildiği konusu ele alınmıştır. Bu minvalde öncelikle Hanefî fakîhlerin kavramla ilgili tariflerinden hareketle doktrinde ihtiyatın ne ifade ettiği; niçin kendisine başvurulduğu; ne zaman ve nerede ihtiyatla amel edildiği sorularına cevap aranmıştır. Daha sonra Hanefî mezhebinde ihtiyaten verilen hükümler ve bu hükümlere ulaştıran yol - yöntem ve kâideler tespit edilerek doktrinde ihtiyat ilkesiyle nasıl amel edildiği ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Buna göre ihtiyaten hüküm verilirken birtakım kâidelere dayanıldığı ve ihtiyatın istihsân, istishâb ve sedd-i zerâyi’ gibi fer’î delillerle yakın ilişkili olduğu görülmüştür.