Abdal Çayı Havzasında (samsun) Su Yönetimi

Abstract

Bu çalışmada Samsun şehri doğusunda bulunan ve Yeşilırmak'ın batısından denize dökülen Abdal Çayı Havzasında su kullanım özellikleri incelenmiştir. Çalışma esas olarak arazi gözlemlerine ve uygulanan anket verilerine dayanmaktadır. Çalışmada elde edilen veriler aynı zamanda coğrafi bilgi sistemleri programlarından olan ArcGIS v9.3 yazılımı kullanılarak elektronik ortama aktarılmış ve yüzey analizleri ile haritalar üretilmiştir. İnceleme alanında en yaygın jeolojik birimleri Kretase yaşlı kumtaşı-çamurtaşı ve Kretase-Paleosen yaşlı kireçtaşı oluşturmaktadır. Ayrıca Eosen yaşlı bazalt-andezit-piroklastik kaya ile Kuvaterner yaşlı alüvyonlar da yörede yayılış göstermektedir. Araştırma sahasında ılıman iklim koşulları etkilidir. Hakim bitki örtüsünü orman formasyonu oluşturmakla birlikte, sahanın kuzey kesimlerinde çalı formunda elemanlara da rastlanmaktadır. Çalışma alanının yaygın zonal toprak grubunu kahverengi orman toprakları meydana getirir. Araştırma sahasında Abdal Çayı ve kolları tarafından oluşturulmuş derin yarılmış vadiler, dışbükey yamaçlar, akarsu sekileri, gömük menderesler, parçalanmış aşınım yüzeylerine ait örnekler de mevcuttur. Günümüzde artan su ihtiyacı su kaynaklarının verimli bir şekilde kullanılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu çalışmada Abdal Çayı ve kollarının oluşturduğu akarsu havzasını bir bütün olarak ele alınmıştır. Havzadaki su kullanım özellikleri belirlenerek su kaynaklarından bilimsel tabana dayalı planlamalarla gelecekte nasıl yararlanabileceğinin de belirlenmesi hedeflenmiştir. Abdal Çayı ve kolları, Çakmak Baraj Gölü ve mevcut yer altı suları araştırma sahasındaki su kaynaklarını oluşturmaktadır. Bu kaynaklardan ağırlıklı olarak içme sulama amaçlı yararlanılmaktadır. Suyun kullanımı esnasında; içme suyu temininde şebekenin eski olması, Kaçak yeraltı suyu kullanımı, sulama suyunu tarlaya taşıma yöntemlerinde modern ekipman kullanılmaması, atık sularının deşarjına bağlı olarak oluşan kirlilik başlıca sorunlardır. Tarım ve sanayi işletmelerinde suyun temin edilmesi, kullanılması ve atık suların deşarjı gibi konularda yapılan yasal düzenlemelerin kararlı bir şekilde uygulanması kaynakların sürdürülebilir biçimde kullanılmasına katkı sağlayacaktır. Havza bütününde evsel ve tarımsal kökenli kirletici kaynaklarının tespit edilmesi ve kamu kuruluşlarınca gerekli önlemlerin alınması bir zorunluluktur. Aynı zamanda yerel halka yönelik konuyla ilgili bilinçlenmeyi arttırıcı çalışmalar da gereklidir. Anahtar Kelimeler: Su Kullanımı, Abdal Çayı, Samsun, Çakmak Barajı.

In this study, characteristics of water utilization in Abdal Creek Basin which disambouges on the east of Samsun and on the west of Yesilirmak river is investigated. This study is fundamentally based on field obaervations and survey data. The obtained data are transferred to ArcGIS v9.3 software and geographic information system analyses and maps are produced. The most common geologic units on the study area are Cretaceous aged shale-mudstones and Cretaceous-Paleocene aged limestones. Also, Eocene aged basalt-andesite-pyroclastics and Quaternary aged alluvions are the other important geologic units. Study area has mild climate conditions. The main vegetation cover is forest formation and bush formations are rarely observed on the north of the study area. Brown forest soils are the most generous zonal soils on the study area. There are examples of deep valleys formed by Abdal Creek and its tributaries, convex fillslopes, river terraces, and incised meanders on the study area. Increased water demand on present day necessitates effective water utilisation. Abdal Creek and its tributaries are assessed as a whole in this study. After identification the characteristics of water utilization, it is targeted to determine how the water can be used with scientific planning in the future. Water resources on the study area are Abdal Creek and its tributaries, Cakmak Reservoir, and groundwater. The water is used for drinking and watering purposes. The main problems on the use of water are old mains water system, unauthorized groundwater use, lack of modern equipments for transferring water to farmlands, and pollution due to wrong sewage disposal. Application of regulation on water supply for agricultural and industrial use and sewage disposal is important for sustainable use of water on the study area. It is necessary to determine polluting sources originated from domestic wastewater and agricultural pesticides, and to take precuations by governmental institutions. In addition, attempts to raise awareness are required. Key Words: Water Utilization, Abdal Creek, Samsun, Cakmak Reservoir.