Silisyum-Azot İnteraksiyonunun Kıvırcık Marulda (Lactuca Sativa Var. Crispa) Gelişim, Nitrat ve Nitrit Akümülasyonuna Etkisi

Abstract

Yenilebilir sebzelerde azot kaynaklı nitrat ve nitrit akümülasyonu insan sağlığını tehdit etmeye hala devam etmektedir. Akümülasyonun giderilmesinde faklı yöntemler bulunmakla birlikte silisyumun kullanıldığı çalışmalar oldukça sınırlıdır. Bu çalışmanın amacı silisyumum (Si) - azot (N) interaksiyonunun kıvırcık marulun (Lactuca sativa var. crispa) gelişim(taze ağırlık, kuru ağırlık, kuru madde (KM), klorofil kapsamı ve bitki boyu), nitrat ve nitrit akümülasyonuna etkilerini belirlemektir. Bu amaçla 2017 yılı sera şartlarında % 33 N içeren amonyum nitrat kaynaklı (50:50 NH4-N:NO3-N) 5 azot dozu (0, 75, 150, 300 ve 450 mg kg-1) ve silis asidi [Si4(OH)4] kaynaklı 5 silisyum dozu (0, 50, 100, 200 ve 400 mg kg-1) tesadüf parsellerinde faktöriyel deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak uygulanmıştır. Taze marul ağırlığında N dozları ve Si uygulamaları (P<0.01); NO3- ve NO2- içeriği üzerine Si, N ve Si-N interaksiyonu; KM, klorofil kapsamında N dozları, bitki boyunda N dozları ve Si-N interaksiyonu önemli (P<0.01) bulunmuştur. Artan N dozları taze marul ağırlığını kontrole göre 43.21g'dan 102.01g'a (150 mg kg-1 N), kuru ağırlığı 3.40 g'dan 4.64 g'a (75 mg kg-1 N) artırırken; KM miktarını % 7.97'den % 5.29'a önemli (P<0.01) derecede azaltmıştır. Taze ağırlık üzerine 200 mg kg-1 Si (85.66 g), kuru ağırlıkta 100 mg kg-1 Si (4.35 g) önemli bulunurken, KM üzerine Si uygulamaları önemli bulunmamıştır. Marul NO3- ve NO2- içeriği 450 mg kg-1 N, klorofil kapsamı 150 mg kg-1 N ve bitki boyu 300 mg kg-1 N dozuna kadar artmıştır. Nitrat kontrole göre 2057.90 mg kg-1'dan 1374.84 mg kg-1'a (200 mg kg-1 Si), nitrit 1.42 mg kg-1'dan 1.12 mg kg-1'a (100 mg kg-1 Si) önemli derecede düşmüştür. Klorofil ve bitki boyunun 150 mg kg-1 N dozundan sonra azaldığı,400 mg kg-1 Si uygulamaları ile klorofil kapsamının, 200 mg kg-1 Si ile bitki boyunun arttığı bulunmuştur. Elde edilen verilerden marul bitkisine uygulanan N dozları arttıkça, bitki gelişiminin artarken KM miktarının azaldığı bitkide NO3- ve NO2-'in akümüle olduğu, bu zararın silisyum ile azaltılabildiği, buna bağlı olarak bitki gelişiminin arttığı ve en uygun Si dozunun bitki gelişim ve kalite kriterlerine göre değişmekle birlikte 200 ile 400 mg kg-1 arasında değiştiği sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: Kıvırcık marul, azot, silisyum, taze ağırlık, nitrat, nitrit, akümülasyonNitrate and nitrite accumulation of nitrogen in edible vegetables still threaten human health. Although there are different methods in the removal of accumulations, the studies where silicon is used are very limited. The aim of this study was to determine the effects of silicon - nitrogen (N) interaction on the development of curly lettuce (Lactuca sativa var. crispa) (fresh weight, dry weight, dry matter (KM), chlorophyll content and plant height), nitrate - nitrite accumulations. For this purpose, 5 nitrogen doses (0, 75, 150, 300 and 450 mg kg-1) of ammonium nitrate (50:50 NH4-N:NO3-N) containing % 33 N, 5 silicon doses (0, 50, 100, 200 and 400 mg kg-1) of derived silica acid [Si4 (OH)4] were applied in 3 replicates according to the factorial trial pattern in random plots in the greenhouse conditions of 2017. N doses and Si applications on fresh lettuce weight (P <0.01); Si, N and Si-N interaction on NO3- and NO2- content; N doses on dry matter and chlorophyll content, N doses and Si-N interaction was found to be significant (P <0.01). Increasing N doses increased fresh lettuce weight from 43.21g to 102.01g 'a (150 mg kg-1 N), dry weight from 3.40 g to 4.64 g'a (75 mg kg-1 N); The amount of KM decreased from % 7.97 to % 5.29 (P <0.01).While 200 mg kg-1 Si (85.66 g) on fresh weight, 100 mg kg-1 Si (4.35 g) on dry weight were important, Si applications weren't important found on KM. The contents of lettuce NO3- and NO2- have increased up to 450 mg kg-1 N, chlorophyll content up to 150 mg kg-1 N and plant-length up to 300 mg kg-1 N dose. According to the control, nitrate decreased significantly from 2057.90 mg kg-1 to 137.484 mg kg-1 (200 mg kg-1 Si), nitrate decreased significantly from 1.42 mg kg-1 to 1.12 mg kg-1 (100 mg kg-1 Si). Chlorophyll content and plant height decreased after 150 mg kg-1 N dose, 400 mg kg-1 Si application increased chlorophyll content, 200 mg kg-1 Si application increased plant height was determined. According to the data obtained, it was concluded that as the N doses applied to the lettuce plant increased, the amount of KM decreased while the plant development increased, NO3- and NO2- were accumulating in the plant, this damage could be reduced with silicon, hence the plant development increased and according to plant development and quality criteria, the optimum Si dose applied to the plant ranged from 200 to 400 mg kg-1. Key words: Lactuca sativa var. crispa, nitrogen, silicon, fresh weight, nitrate, nitrite, accumulation