'Kur’ân Dışında Benden Hiçbir Şey Yazmayınız’ Rivâyeti ile Hadislerin Yazılmasını Yasaklayan Diğer Rivâyetlerin Tahlil ve Tenkîdi

Abstract

Hadisleri yazmanın yasaklandığına ilişkin Hz. Peygamber’den nakledilen rivâyetler kitâbetü’l-hadîs tartışmasının en önemli dayanakları arasındadır. Bu rivâyetlerin en bilineni “Kur’ân dışında benden hiçbir şey yazmayınız” rivâyeti olmakla birlikte bu rivâyetin dışında hadis kitâbetini yasaklayan başka rivâyetler de bulunmaktadır. Kuşkusuz konuyu sadece bu rivâyetler çerçevesinde ele almak mümkün değildir. Ancak söz konusu rivâyet özelinde Kur’ân dışında sahâbenin ne yazdıkları konusu net değildir. Dolayısıyla “Kur’ân’dan başka bir şey yazmayınız” ifadesinin “Kur’ân dışında hadislerin yazılmasına yönelik” bir yasak mı olduğu hususu da tartışmalıdır. İlk bakışta bu rivâyetteki vurgunun hadislerin Kur’ân ile aynı sayfaya yazılmasının yasaklanmasına yönelik olduğu söylenebilir. Zira hadislerin yazılmasını yasaklayacak bir gerekçe olmadan böyle bir emrin verilmesi pek mümkün değildir. Öte yandan Peygamber’in bu emrinin aksine birçok beyânının olması, yasak talimatının lokal ve belli nedenlere binaen verildiğine işaret etmektedir. Ayrıca rivâyet sahih olarak düşünüldüğünde “Benden Kur’ân’dan başka bir şey yazmayınız” emrinin Kur’ân-ı Kerîm’in inzâl döneminde ve bizzat Kur’ân metninin tamamlanmadığı sırada verildiği de gözardı edilmemelidir. Bu hususlara binaen Peygamber’in ifadesinin “Benden Kur’ân’dan başka bir şey yazmayınız” şeklinde çoğul kipiyle aktarılmış olması, bu hadisin Ebû Saîd el-Hudrî ile birlikte başka sahâbîlere de söylenmiş olabileceğine işaret etmektedir. Buna rağmen rivâyet, sahabe tabakasında sadece Ebû Saîd el-Hudrî, tarafından nakledilmiştir. Böylesine önemli bir hususun hem sahâbe hem tabiîn tabakasında tek kişi tarafından nakledilmiş olması düşündürücüdür. Hadisleri yazmanın yasaklandığına dair Hz. Peygamber’den nakledilen [merfû] rivâyetler, toplamda üç farklı sahâbîden gelmiştir. Bunlar Ebû Saîd el-Hudrî, Ebû Hureyre ve Zeyd b. Sâbit’ten gelen rivâyetlerdir. İşte bu çalışma, söz konusu rivâyetleri hem isnad hem de metin açısından ele almayı ve değerlendirmeyi hedeflemektedir.