Samsun'da Kadınların Bisikletle Yolculuğu: Kentiçi Bisiklet Kullanımının Toplumsal Cinsiyet ve Kentsel Altyapı Bağlamında İncelenmesi

Abstract

Bu tez Samsun'da yaşayan kadınların kentiçi bisiklet kullanım deneyimlerini toplumsal cinsiyet rolleri ve kentsel altyapı bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, hareketlilik adaleti kuramı çerçevesinde, kent mekânlarının ve ulaşım altyapısının herkes için eşit erişilebilir olup olmadığını sorgulamakta ve özellikle kadınların bisikletli ulaşım deneyimlerinin ne tür engellerle karşılaştığını anlamaya çalışmaktadır. Bu çerçevede, çalışma kadınların bisiklet kullanma davranışlarının yalnızca kişisel bir eylem değil, toplumsal cinsiyet normları, kültürel kabuller, mekânsal düzenlemeler ve kurumsal politikalarla biçimlenen bir konu olduğunu varsaymaktadır. Tez kapsamında nitel araştırma yöntemine başvurulmuş, Samsun'da yaşayan, yaş, meslek, medeni durum, çocuk sahibi olma, yaşanılan semt ve kent deneyimi açısından çeşitlilik gösteren on altı kadınla derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Veriler tematik olarak çözümlenmiş, bulgular altyapı eksiklikleri, toplumsal normlar, risk ve güvenlik algısı, kamusal alanda görünürlük, psikolojik ve çevresel etkiler, yerel yönetim politikaları ve kurumsal destek mekanizmaları başlıkları altında sınıflandırılmıştır. Elde edilen bulgular kadınların bisiklet kullanımının hem fiziksel koşullar (süreksiz bisiklet yolları, park yeri ve tamir olanaklarının eksikliği, coğrafi ve mevsimsel engeller gibi) hem de toplumsal cinsiyet kaynaklı engeller (sözlü taciz, güvenlik kaygısı, giysi baskısı, aile rolleri gibi) nedeniyle sınırlandığını göstermektedir. Öte yandan, bisikletin kadınlar için bir özgürlük alanı, psikolojik rahatlama aracı, doğayla kurulan olumlu bir ilişki ve sürdürülebilir yaşam seçimi olarak görüldüğü de saptanmıştır. Çalışma bisikletli hareketliliğin kadınlar açısından eşitlikçi biçimde sağlanabilmesi için, toplumsal ve mekânsal dönüşümlerin gerekliliğine dikkat çekmektedir. Ayrıca araştırma bisikletin yalnızca bir ulaşım aracı değil, kadınların kentle kurduğu ilişkide dönüştürücü bir öğe olduğunu göstermektedir. Bu yönüyle, tez sürdürülebilirlik, erişilebilirlik ve toplumsal cinsiyet eşitliği ilkelerini merkezine alan bir kent politikası anlayışının geliştirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.This thesis examines the experiences of women in Samsun who use bicycles within the city, considering the context of gender roles and urban infrastructure. Based on the theory of mobility justice, the research seeks to understand what kinds of obstacles women encounter when using bicycles for transportation, and whether urban spaces and transportation infrastructure are equally accessible to everyone. Within this framework, the study assumes that women's use of bicycles is not merely an individual choice, but a matter shaped by gender norms, cultural acceptance, spatial arrangements and institutional policies. Qualitative research methods were employed for this thesis, with sixteen women living in Samsun being interviewed in depth. The women varied in terms of age, occupation, marital status, parenthood, neighbourhood of residence and urban experience. The data were analysed thematically, and the findings were categorised under the headings of infrastructure deficiencies, social norms, risk and security perceptions, visibility in public spaces, psychological and environmental effects, local government policies and institutional support mechanisms. The findings show that women's bicycle use is limited by physical conditions, such as incomplete cycle lanes, a lack of parking and repair facilities, and geographical and seasonal obstacles, as well as gender-based barriers, such as verbal harassment, security concerns, pressure to dress a certain way, and family roles. Conversely, it was also found that bicycles are viewed as a source of freedom and psychological relief, fostering a positive relationship with nature and promoting a sustainable lifestyle. The study highlights the need for social and spatial transformations to ensure equitable bicycle mobility for women. Furthermore, the research shows that bicycles are not merely a means of transportation, but also a transformative element in women's relationship with the city. In this regard, the thesis highlights the need to develop an urban policy approach that focuses on the principles of sustainability, accessibility, and gender equality.