Toprakların Tuzluluk ve Sodikliliğinin Alansal ve Zamansal Değişiminin Jeoistatistiksel Yöntemlerle Değerlendirilmesi: Bafra Ovası Örneği

Abstract

Sulu tarım alanlarında uygun sulama yönetiminin seçimi ve sulama suyu kalitesine bağlı olaraktuzlulaşma problemleri ile drenajın yönetimi sürdürülebilirliği etkileyen önemli faktörlerdir. Topraktuzluluğu ve sodiklik sulanan tarım alanlarındaki bitki üretimini sınırlayan iki önemli özelliktir. Buözelliklerin alansal ve zamansal değişimlerinin bilinmesi bitki gelişimindeki negatif etkileriniengellemek için önemlidir. Bu çalışma 2010 ve 2016 yıllarında Bafra ovası sağ sahil topraklarındakituzluluk ve sodikliğin alansal değişimlerinin belirlenmesi ve sulamanın toprak tuzluluğu ve sodikliğiüzerine etkisinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma alanından 2010 ve 2016 yıllarındadört derinlikten bozulmuş toprak örnekleri alınmıştır. Toprakların tekstür, elektriksel iletkenlik (EC),toprak reaksiyonu (pH), değişebilir sodyum yüzdesi (ESP) ve CaCO3içerikleri laboratuvar analizleri ilebelirlenmiştir. Toprak özelliklerinin alansal bağımlılığını belirlemek için deneysel semivariogramlargeliştirilmiş ve örneklenmemiş noktalardaki özellikleri tahmin etmek için ordinary kriging analiziyapılmıştır. Toprakların EC ve ESP değerleri tüm derinliklerde ve tüm dönemlerde yüksek değişkenlikve orta derecede alansal bağımlılık göstermiştir. Çalışma alanında en düşük değişkenliğin pHparametresinde olduğu görülmüştür. Çalışma alanı topraklarının tekstür içeriklerinin yüksek değişkenlikgösterdiği belirlenmiştir. Tüm değişkenlerin jeoistatistiksel etki uzaklığı 3100 m’den büyükbulunmuştur. Ayrıca toprakların EC ve ESP’sinin alansal dağılımı 2010 yılından 2016 yılına kadarönemli derecede azalmıştır. Bunun nedeni ise topraktaki tuzların yıkanarak drenaj sistemi yardımıylaaraziden uzaklaştırılmasına bağlanmıştır. Çalışma alanının doğusunda tuzluluğun yüksek olduğu alanlarile sodik alanların varlığı belirlenmiştir. Bu durum ise bu alanlarda yeraltı suyu seviyesinin yüksekolmasına bağlanmıştır. Bu alanlarda sulama mevsiminde buharlaşma ile çözünebilir tuzların yukarıtaşınmasının takibi için yeraltı suyu tuzluluğu ve derinliğinin düzenli olarak izlenmesi önerilmiştir.Özelliklerin alansal dağılım haritaları incelendiğinde tuzluluk ve sodiklik değişkenlerinin yönetimi ileilgili uygulamaların daha çok doğu-batı yönünde planlanmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.