Türkiye'de Yetiştirilen Kır Çeltik Çeşitlerinin İn Vitro Koşullarda Doku Kültürü Parametrelerinin ve Kuraklığa Toleranslarının Belirlenmesi

Abstract

İnsan beslenmesinde çeltik çok önemli bir tahıl cinsidir ve insanların yarıdan fazlasının ana kalori kaynağıdır. Dünyada tahıllar içerisinde üretim bakımından buğday ve mısırdan sonra çeltik gelmektedir. Çeltik yüzden fazla ülkede yetiştirilen bir bitki olup, yaklaşık olarak 160 milyon hektar alanda tarımı yapılmaktadır ve toplam ekili alanların % 11'i çeltikten oluşup yıllık ortalama 700 milyon tondan fazla ürün elde edilmektedir. Bununla birlikte kır çeltiği üretimi dünya çapında 17 milyon ha alanda yapılmaktadır ve bu da dünyadaki toplam çeltik üretim oranının %12'sine karşılık gelmektedir. Bu araştırma ile kır çeltiği bitkisinde doku kültürü koşullarının optimize edilmesi amaçlandı. Bitkilerin direkt ve indirekt olarak rejenere edilmesinde en uygun besi yeri ve bitki büyüme düzenleyicilerinin tespit edilmesi amaçlandı. Bunun yanı sıra kır çeltiğinin in vitro şartlarda tuzluluğa ve kuraklığa karşı toleransıda belirlendi. Bu çalışmada yerel kır çeltiği tohumları steril edildikten sonra MS besi yerinde, farklı konsantrasyon ve kombinasyonları ile desteklenen KIN, 2,4-D, IAA, BAP ve NAA bitki büyüme düzenleyicilerinin farklı konsantrasyon ve kombinasyonları kullanılarak direkt ve indirekt bitki rejenerasyonları tespit edilmiştir. En iyi direkt bitki rejenerasyon oranı 1 mg/L IAA (%92) ve 0,5 mg/L BAP (%92) içeren ortamlarda gözlenmiştir. Tohumdan kallus eldesinde ise sadece 2,4-D büyüme düzenleyicisi etkili olmuştur ve 1 mg/L 2,4-D uygulandığında kallus oranı %83 ile en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Daha sonra elde edilen kalluslardan bitki rejenerasyon oranlarında ise %92 ile 1 mg/L IAA içeren besi yeri en yüksek sonucunu vermiştir. Bu bitkilerin yaprak ve gövdeleri eksplant kaynağı olarak kullanıldığında ise yapraktan herhangi bir rejenerasyon görülmemiş olup gövdeden ise 1,5 mg/L BAP + 0,5 mg/L NAA bitki büyüme düzenleyicisi konsantrasyonunda sürgün oluşturma oranı %91, 0,5 mg/L 2,4-D + 1,0 mg/L KIN konsantrasyonunda ise %75 olarak tespit edilmiştir.

Oryza Sativa is a very important grain type in human nutrition, and it's the main calorie source of more than half of people. In cereals, the most paddy is the most produced cereals after wheat and corn. Paddy is a plant grown in more than one hundred countries. Approximately 160 million hectares of farmland are cultivated and 11% of total cultivated areas consist of rice, also more than 700 million tons of products are produced annually. However, upland rice production is 17 million hectares worldwide, accounting for 12% of the world's rice production. The aim of this research is to optimization tissue culture Turkish Upland Rice. Also it is aimed to determine the optimum tissue culture medium with hormones by direct and indirect plant regeneration. In our study, direct and indirect plant regeneration from the seed was determined by using KIN, 2,4-D, IAA, BAP and NAA plant growth regulators supplemented with different concentrations in the MS medium after upland rice seeds were sterilized. All treatments exhibit highest of indirect regeneration induction at 1 mg/L 2,4-D (83%). The results obtained from our research suggested that the optimal direct plant regeneration medium was MS medium supplemented with 1 mg/L IAA (%92) and 0,5 mg/L BAP (%92). This protocol using staining method could be used for screening Turkish upland rice of tissue culture before further experiments can be conducted.