Çalışma Psikolojisi ve Kesişimsellik Kuramları Bağlamında Dezavantajlı Kadınlarda İnsana Yakışır İşin Yordayıcıları ve Sonuçları: Eleştirel Bilincin Moderatörlük Rolü

Abstract

Çalışma Psikolojisi Kuramı ve Kesişimsellik Kuramı temelinde yürütülen bu araştırmada, Çalışma Psikolojisi Kuramı'nın önerdiği model aracılığıyla insana yakışır işi elde etme sürecinde rol oynayan kritik faktörleri açıklamak ve bu tür bir işin, iş ihtiyaçlarının karşılanmasına, iş tatminine ve anlamlı işe nasıl katkıda bulunduğunu ortaya koymak amaçlanmaktadır. Araştırmanın örneklemini, Türkiye'de çalışma hayatına devam eden cinsiyet ve sosyo-ekonomik düzey kesişiminde dezavantajlı 477 kadın çalışan oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri çalışma kapsamında Türkçeye uyarlanan ve psikometrik özellikleri değerlendirilen 'Eleştirel Bilinç Ölçeği-Kısa Formu' ile 'Ekonomik Kısıtlılıklar Ölçeği', 'Yaşam Boyu Ötekileştirilme Deneyimleri Ölçeği', 'İnsana Yakışır İş Ölçeği', 'İş İhtiyaçları Doyumu Ölçeği', 'İş Tatmini Ölçeği', 'İş Anlamı Ölçeği' ve 'Kişisel Bilgi Formu' aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde doğrulayıcı faktör analizi, Pearson momentler çarpımı korelasyonu analizi, yapısal eşitlik modellemesi ve yol analizi ile bootstrapping yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları, Çalışma Psikolojisi Kuramı modelinin büyük ölçüde doğrulandığını ortaya koymaktadır. Ekonomik kısıtlılıklar ve ötekileştirilme, insana yakışır iş, iş ihtiyaçları doyumu, iş tatmini ve anlamlı iş üzerinde negatif yönde anlamlı etkilere sahiptir. Ayrıca insana yakışır iş, iş ihtiyaçları doyumu, iş tatmini ve anlamlı iş gibi sonuçları pozitif yönde anlamlı düzeyde yordamaktadır. Yapısal model analizleri, ekonomik kısıtlılıkların ve ötekileştirilmenin, insana yakışır iş ve iş ihtiyaçları doyumu aracılığıyla iş tatmini ve anlamlı işi anlamlı şekilde yordadığını göstermiştir. İlaveten, iş ihtiyaçlarının karşılanması, iş tatmini ve anlamlı iş üzerinde olumlu artış sağlamıştır. Son olarak, ekonomik kısıtlılıklar ve ötekileştirilme ile insana yakışır iş arasındaki ilişkide eleştirel bilincin moderatörlük rolü istatistiksel olarak anlamlı bulunamamıştır. Bulgular ilgili alanyazın çerçevesinde tartışılmış, dezavantajlı kadınların iş yaşamındaki deneyimlerini iyileştirmeye yönelik, araştırmacılara, kariyer psikolojik danışmanlığı alanında çalışan uzmanlara ve politika yapıcılara önerilerde bulunulmuştur.This study, based on The Psychology of Working Theory and Intersectionality Theory, aims to explain the critical factors involved in obtaining decent work through the model proposed by The Psychology of Working Theory, and to reveal how such work contributes to fulfilling work needs satisfaction, job satisfaction, and meaningful work. The sample consisted of 477 disadvantaged female workers in Türkiye, who are identified at the intersection of gender and socio-economic status. The data of the research were collected through the 'Short Critical Consciousness Scale', which was adapted to Turkish and whose psychometric properties were evaluated, 'Economic Constraints Scale', 'Lifetime Experiences of Marginalization Scale', 'Decent Work Scale', 'Work Needs Satisfaction Scale', 'Job Satisfaction Scale', 'Work and Meaning Inventory' and 'Personal Information Form'. Data were analyzed by using Confirmatory factor analysis, Pearson correlation analysis, structural equation modeling, path analysis, and the bootstrapping method. The findings of the research revealed that the model based on the Psychology of Working Theory is largely confirmed. Economic constraints and marginalization have significant negative effects on decent work, work needs satisfaction, job satisfaction, and meaningful work. Additionally, decent work significantly predicts positive outcomes, such as work needs satisfaction, job satisfaction, and meaningful work. Structural model analyses revealed that economic constraints and marginalization significantly predicted job satisfaction and meaningful work through decent work and work needs satisfaction. Moreover, the fulfillment of work needs has led to a positive increase in job satisfaction and meaningful work. Lastly, the moderating role of critical consciousness in the relationship between economic constraints, marginalization, and decent work was not found to be significant. The findings were discussed within the framework of the relevant literature, and recommendations were made to researchers, career counseling experts, and policymakers to improve the experiences of disadvantaged women in the workforce.