Deyiş Bilimsel Araçlar Açısından Necip Fazıl Kısakürek’in Şiirleri

Abstract

Necip Fazıl’ın şiirlerinde deyişsel tercihlerin incelendiği bu çalışmada, onun şiirlerinde yer verdiği deyiş bilimsel araçlardan öncelemelerin, koşutlukların, yinelemelerin ve sapmaların ancak bir bölümüne yer verilmiştir. Çalışma, şairin “Çile”sini anlama yolunda deyiş bilimsel araçlara yönelik bütüncül bir bakışla bir model teşkil edebilir. İncelenen şiirlerde, ses birimsel yinelemeler ile biçim birimsel yinelemelerin farklı şekilleri (ön, art, paralel, zıt paralel, çaprazlama, ikizleme, ek yinelemesi) tespit edilmiştir.Bunlardan ses birim yinelemesinin daha çok aliterasyon, asonans ve uyak; ek yinelemesininde redif olarak işaretlendiği görülür. Biçim birimsel yinelemelerden ek yinelemesinin yanı sıra ikizleme de şair tarafından çok tercih edilen bir türdür. Anlamı pekiştirme, kuvvetlendirme, ahenk ve ritm oluşturma işlevleri olan ikilemeleri çağrıştıran ikizlemeler de Necip Fazıl’ın şiir kurgusunda ön plandadır. Koşutluk, şiirdeki genel düzen olarak nitelendirilir. Necip Fazıl’ın şiirlerinde deyiş bilimsel araçlardan koşutluğu sağlayan en önemli yapının yinelemeler olduğu görülür. İncelenen şiirlerde takip edilebilen, anlamın pekişmesine, duygu değerinin güçlenmesine, alıcıda estetik etkiye, kolay söyleyişe neden olan yinelemeler, söz dizimsel koşutluklar oluşturmuştur. Aynı kavram etrafında farklı göstergelerin öncelenmesiyle de şiirlerin genelinde kavramsal koşutluğu görmek mümkündür. Deyiş bilimsel araçlardan önceleme, her ne kadar sınırları tam belirlenmemiş bir kavram olsa da yineleme, koşutluk ve sapmayla birlikte ele alınır. Necip Fazıl’ın şiirlerinde ses bilgisel, biçim birimsel ve söz dizimsel yinelemeler, derin yapıdaki anlama ulaşmada kılavuzluk yaparlar. Böylece bu yinlemelerle ses bilgisel, biçim birimsel ve söz dizimsel öncelemeler gerçekleşir. Şiirlerin bazılarında yüklemler, zamirler; bazılarında şahıs işaretleyicileri (iyelik, şahıs ekleri gibi), bazılarında da şiir izleği olan göstergenin ses birimleri öncelenmiş ve bunların tespit edilmesiyle anlam haritaları oluşturulmuştur. Necip Fazıl’ın şiirleri sapmalar açısından da dikkate değerdir. Şair, dile yeni bir güç kazandırmayı, kelimeleri ses ve anlam açısından daha etkili kılmayı, zihinde değişik tasarımlar ve duygu değerleri oluşturmayı amaçlayan sapmalara şiirlerinde sıklıkla yer vermiştir. Onun şiirleri; alışılmamış bağdaştırmalar, aktarmalar ve özgün benzetmeler açısından oldukça zengindir. Bu itibarla, şair anlamsal sapma başta olmak üzere, kullandığı yazımsal, lehçesel ve ses bilimsel sapmalarla şiir dilini özgünleştirmiş, alıcıya anlama ulaşmada çeşitli kodlar sunmuştur. Bu çalışma, Necip Fazıl şiirlerindeki deyiş bilimsel araçlardan tamamını sınırlı tanıklarla modellemek ve böylece bütüncül bir bakış sunmak gayesindedir. Necip Fazıl’ın şiirlerinde her bir deyiş bilimsel aracın ayrıntılı analizi ile çıkacak sonuçlar; çeşitli anlam haritaları oluşturacak ve meraklıların, araştırmacıların, okurların genel olarak alıcıların çoğul okuma serüvenine katkı sağlayacaktır.