Lise Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Bilgi ve Tutumlarının Belirlenmesi: Samsun İli Örneği

Abstract

Yapılan bu çalışmada, lise 9. ve 10. sınıf öğrencilerinin çevreye yönelik bilgi ve tutumlarının çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Tarama (survey) modeli kullanılarak yapılan araştırmada kullanılan ölçme araçları kişisel bilgi formu, çevresel tutum ölçeği ile çevre bilgi testi ve yarı yapılandırılmış görüşme formu olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. 5'li likert tipi ölçekten oluşan çevresel tutum ölçeği, çevre düşünce alt boyutu ile çevresel davranış alt boyutu olmak üzere iki alt boyuttan oluşmaktadır. Çevre bilgi testi ise 20 adet çoktan seçmeli 5 adet boşluk doldurma sorularını içermektedir. Araştırmada kullanılan yarı yapılandırılmış görüşme forumu ise uzman görüşü alınarak hazırlanmış 4 adet açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Yapılan çalışmanın örneklemini Samsun ilinin merkez ilçelerinde (Atakum ve İlkadım) bulunan çeşitli liselerde öğrenim gören 9. ve 10.sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Gönüllülük ilkesi esasa alınarak çevresel tutum ölçeği ve çevre bilgi testi 825 lise öğrencisine ve yarı yapılandırılmış görüşme formu ise 69 lise öğrencisine uygulanmıştır. Verilerin analizi yapılırken çevre bilgi testi, çevresel tutum ölçeği ve yarı yapılandırılmış görüşme formu ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Çevresel tutum ölçeğinin ve çevre bilgi testinin analizinde SPSS paket programı kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme forumunun analizinde ise içerik analizinden faydalanılmıştır. Çevresel tutum ölçeğinden elde edilen veriler öğrencilerin sınıf, cinsiyet, yaş vb. gibi özelliklerine göre farklarının istatistiksel olarak (p<0.05) anlamlılık düzeylerine göre değerlendirilmiştir. Çevre bilgi testinin ve yarı yapılandırılmış görüşme forumundan elde edilen verilerin analizi frekans (f) ve yüzde (%) olarak hesaplanmış ve tablolar halinde verilmiştir. Çevresel tutum ölçeğinden elde edilen bulgular ışığında; öğrencilerin çevresel tutum düzeylerinin cinsiyete göre kız öğrencilerde erkek öğrencilere göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Öğrenciler sınıf düzeyleri bakımından ele alındığında ise 9.sınıf öğrencilerinin 10.sınıf öğrencilerine göre çevreye yönelik tutumlarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca öğrencilerin yaşlarının çevre tutumuna etkisine bakıldığında 14 yaşındaki öğrencilerin 16 ve 17 yaşındaki öğrencilere göre çevreye yönelik tutumlarının daha olumlu olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin çevresel tutumlarının ebeveynlerin eğitim durumu lisans ve üzeri olanların lise ve dengi olanlardan daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Çevresel tutum ölçeğinin düşünce alt boyutu ile davranış alt boyutu arasında pozitif yönlü düşük seviyede bir ilişki olduğu görülmüştür. Çevre bilgi testinden elde edilen bulgulara göre ise öğrencilerin çevre bilgisinin kısmen yeterli düzeyde olduğu söylenebilir. Yarı yapılandırılmış görüşme formundan elde edilen bulgulara göre öğrenciler, çevre sorunlarının büyük bölümünün çöp ve atıklardan oluştuğunu, çevre kirliliğine kendilerinin de sebep olabileceğini belirtirken, çevre sorunlarının çözümünün ise insanların eğitilmesi olduğunu ve daha temiz bir dünyada yaşamak istediklerini ifade etmişlerdir. Bu sonuçlar ışığında çevre sorunlarının giderilmesi ve çevre eğitimi stratejilerinin geliştirilmesi amacıyla bazı önerilerde bulunulmuştur.The aim of this study is to determine the knowledge and attitudes of high school students. The sample of the study consists of 9th and 10th graders studying at different high schools in the province of Samsun. Qualitative and quantitative measurement instruments were used in the study in which mixed research method was used. Quantitative measurement instruments consist of three parts as personal information form, environmental attitude questionnaire and environmental knowledge test. Environmental attitude questionnaire, which is a 5-Likert type questionnaire, consists of two sub-dimensions as environmental thought and environmental behaviour. Environmental knowledge test consists of 20 multiple choice and 5 gap filling questions. Qualitative measurement instrument used in the study consists of 4 openended questions prepared by obtaining expert opinions. Quantitative measurement instruments were applied to 825 high school students, while qualitative measurement instrument was applied to 69 high school students on the basis of voluntary participation principle. Qualitative and quantitative data were evaluated separately while analysing the data. SPSS package program was used in the analysis of quantitative data, while content analysis was used in the analysis of qualitative data. The quantitative data obtained from environmental attitude questionnaire were evaluated according to the statistical significance level (p<0.05) of the differences in terms of characteristics such as grade, gender, age, etc. Analysis of environmental knowledge test and qualitative data were calculated by using frequency (f) and percentage (%) and shown in tables. In the light of the findings obtained from quantitative data, environmental attitude levels of female students were found to be higher than those of male students in terms of gender. In terms of grade, ninth graders were found to have higher environmental attitudes when compared with 10th graders. In addition, when the effects of students' ages on their environmental attitudes were examined, 14-year-old students were found to have more positive environmental attitudes than 16 and 17-year-old students. While it was concluded that parents' educational status had a significant effect on students' environmental attitudes, a positive and low association was found between the thought sub-dimension and behaviour sub-dimension of environmental attitude questionnaire. According to the results obtained from environmental knowledge test, it can be said that students have partly sufficient level of environmental knowledge. According to the results obtained from qualitative data, it was found that students stated that a large part of environmental problems consisted of wastes and garbage, the students themselves could also cause environmental problems, environmental problems could be solved by educating people and they wanted to live in a cleaner world. In the light of these results, some recommendations were made for the solution of environmental problems and in order to develop environmental education strategies.