Obezitede Uyarıcı Türüne Göre Tepki Kontrolü, Yönetici İşlevler, Dürtüsellik ve Yeme Stili Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, obezite sorunu olanlar ile sağlıklı kilolu katılımcıların tepki ketleme örüntüsünün uyarıcı türüne göre değişip değişmediğini belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda, yap-yapma görevinde dört uyarıcı bloğu oluşturulmuştur: Nötr (harf), ilgisiz, yüksek kalorili ve düşük kalorili yiyecek uyarıcılarını içeren yap-yapma blokları. 2 (Grup) x 4 (Blok) faktörlü son faktörde tekrar ölçümlü deneysel desen uyarınca her bir blok için yanlış tepki sayısı, atlama hata sayısı, yap sinyalinde verilen tepki süresi ve yanlış tepki süresine ilişkin ölçümler alınmıştır. Araştırmanın bir diğer amacı ise her iki grubun bilişsel esneklik,kavramsallaştırma, bozucu etkiye direnç, dürtüsellik ve yeme stili açısından bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda anılan değişkenler Wisconsin Kart Eşleme Testi (WCST), Stroop Testi TBAG Formu, Barratt Dürtüsellik Ölçeği (BIS-11) ve Hollanda Yeme Davranışı Ölçeği (DEBQ) ile değerlendirilmiştir. Çalışmanın örneklemi 21-49 yaş aralığından, en az lise mezunu eksojen obezite sorunu olan (n=51) ve sağlıklı kilolu katılımcılardan (n=46) oluşmuştur. Araştırmanın amaçlarına uygun olarak elde edilen verilere, parametrik ve parametrik olmayan analizler uygulanmıştır. Araştırma bulguları obezite sorunu olan bireylerin standart uyarıcılara yönelik genel bir tepki ketleme yetersizliği yaşamadığını ortaya koymuştur. Diğer taraftan uyarıcının yiyecek olup olmaması ve yiyeceğin türüne bağlı olarak (sağlıklı düşük ve sağlıksız yüksek kalorili) obezite sorunu olanların tepki ketleme örüntüsü sağlıklı kilolulara göre farklılaşmaktadır. Obezite sorunu olan katılımcıların WCST ve Stroop Testi TBAG Formu performansının sağlıklı kilolara göre düşük; dürtüsellik (motor, planlama, dikkat) ve yeme stili (dışsal ve içsel) puanlarının ise yüksek olduğu bulunmuştur. Yüksek kalorili yiyecekte tepki ketleme, bozucu etkiye direnç ve bilişsel esneklik puanlarının vücut kitle indeksini yordadığı görülmüştür. Elde edilen bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılmıştır.The main purpose of this study is to investigate whether or not the inhibitory control process of obese and lean participants changes according to the stimuli type. For this purpose, four blocks of go/no-go paradigm were designed to examine inhibition of prepotent response according to the different stimulus type. These are neutral stimuli go/no-go task; irrelevant stimuli go/no-go task, low calorie food go/no-go task and high calorie go/no-go task. With 2 (group) x 4 (stimulus type) mixed design ANOVA with repeated measures on the last factor; commission error, omission error, go signal reaction time and commission error reaction time were examined as dependent measures. Another purpose of this study is to compare the two groups in terms of cognitive flexibility, conceptualization, interference, impulsivity and eating style. For this purpose, Wisconsin Card Sorting Task (WCST), Stroop Test TBAG Form, Barratt Impulsivity Scale (BIS-11) and Dutch Eating Behaviour Questionnaire were used to assess these variables. The study sample is comprised of 51 exogenous obese and 46 lean participants who are between 21-49 years old and at least high school graduate. Parametric and nonparametric analyses were performed to the data set which was obtained properly according to the aim of study. According to the results, obese patients do not have a general inhibition deficit. Actually, the stimulus type is indicator of response inhibition process for obese patients. Results show that especially the response inhibition process in obese patients depends on whether the stimulus is food or not and it also depends on types of food (healthy low calorie food, unhealthy high calorie food). There were significant differences in WCST and Stroop Test TBAG Form scores between the two groups. The obese subjects performed significantly lower than the healthy controls. Moreover, the obese patients‟ impulsivity (motor, planning, attention) and eating style (external, internal) scores were higher than the lean group. Response inhibition to the high calorie food, resistance to interference and cognitive flexibility scores were found to be statistically significant predictor of body mass index increase. The findings were discussed vis-a-vis the related literature.