Amasya Bayezit Yazma Eserler Kütüphanesi'nde Yer Alan El Yazması Kur'an-ı Kerim ve Cüzlerdeki Süslemeler

Abstract

Türk-İslam Sanatlarında önemli bir yer teşkil eden tezhip sanatı, yüzyıllar boyunca dini kitaplarda süsleme unsuru olarak kullanılmıştır. Biz bu bağlamda Amasya Bayezıt Yazma Eserler Kütüphanesi'nde Yer Alan El Yazması Kur'an-ı Kerim ve Cüzlerdeki süslemeleri tez konusu olarak belirledik. Tezimizdeki amaç, Türk Sanatı'nın önemli bir kolu olan tezhip sanatının Amasya ilinde nasıl bir yansıma bulduğunu ve özellikle İstanbul'da gelişme imkânı bulan bu sanata taşrada yer alan Amasya ilinin katkılarını ortaya çıkarmaktır. Tezimizin giriş bölümünde araştırmanın konusu, amacı, önemi, kapsamı ve nasıl bir çalışma yöntemi izlenildiği, Amasya Bayezıt Yazma Eserler Kütüphanesi'nin tarihçesi, mimarisi ve kütüphanede bulunan yazma eserler hakkında bilgilendirmede bulunduk. Birinci bölümde, tezhibin kelime anlamı, tarihi seyri, nerelerde kullanıldığı, kompozisyon, motif, renk, teknikler ve kullanılan malzemeler hakkında bilgi verdik. İkinci bölümde, katalog kısmında, Kur'an-ı Kerim ve Cüzlerde yer alan süslemeleri renk, kompozisyon ve üslup bakımından inceleyip değerlendirdik. Bu bölümde toplamda altmış yedi eser bulunmakta olup bu eserleri kronolojik sıraya göre anlattık. Kronolojik sıralama hazırlanırken dijital ortamda tarihleri belirtilmiş olan eserler tespit edilmiş; tarihi belli olmayan eserlerde ise süsleme özellikleri, kullanılan renk, motif ve yazı tipine bakılarak tahmini bir tarihlendirmede bulunulmuştur. Sonuç kısmında ise incelediğimiz eserleri süsleme açısından kendi içinde mukayese ederek tezimizin sonucuna vardık. Sonuç olarak, Amasya Bayezıt Yazma Eserler Kütüphanesi'nde Yer Alan El Yazması Kur'an-ı Kerim ve Cüzlerde Anadolu Selçuklularından başlayıp XIX. yüzyıla kadar hemen hemen her döneme ait süslemeler bulunmaktadır. Bu açıdan taşrada yer alan Amasya ilinin tezhip sanatına olan katkıları değerlendirilip sonuca varılmıştır.

The art of Illumination, which has a significant role in Turkish-Islamic Arts, has been used as an ornament in religious works for centuries. In this context, we have determined the ornaments on the Holy Quran and Cuzs which take place in Amasya Bayezid Manuscripts Library as the subject of the thesis. The aim of our thesis is to reveal how the art of illumination, that is an important branch of Turkish Art, has a reflection in Amasya province and the contributions of the province of Amasya to this art which has especially found a chance of growing in İstanbul In the introductory part of our thesis, we have stated the purpose of our research, its importance, content and the method followed, besides the history and the architecture of Amasya Bayezid Manuscripts Library along with the manuscripts in it. In the first part, we have given information about the lexical meaning of the illumination, its historical course, where it is used, composition, pattern, color, techniques and the materials used. In the second part, we have examined and evaluated the ornaments in the catalog part of the Quran and cuzs in terms of color, composition and style. In this section, there are sixty-seven works in total, and we have described them in chronological order. During the preparation process of the chronology, the works whose dates were indicated in digital media were identified; and for the ones whose date is not known, we have given an estimated dating by regarding the decorative features, color, motif and typefont used. In the conclusion part, we reached a conclusion by comparing the works we have examined in terms of ornamentation between each other. As a result, In the Qur'an and Cuzs manuscripts placed in Amasya Bayezid Manuscripts Library, there exist ornaments from almost all periods starting from Anatolian Seljuks, to the 19th century. In this respect, the contributions of the province of Amasya to the art of illumination have been evaluated and concluded.