Çorum İli Ovasaray Bölgesindeki Yeraltısularının Sulama Suyu Olarak Kullanılabilirliği

Abstract

Bu çalışma kapsamında, Çorum ili Saray Ovasının yeraltı suyu kalitesini belirlemek amacıyla Temmuz 2015 tarihinde 50 adet yeraltı suyu kuyusundan örnek alınmıştır. Suların kimyasal özellikleri kullanılarak sulamada kullanılabilme durumları incelenmiştir. Suların sulama açısından uygunluğunu belirlemek amacıyla USSL diyagramı hazırlanmış ve Sodyum adsorbsiyon oranı, Yüzde sodyum değeri (% Na), Artık sodyum karbonat değeri, Kelly indeksi, Magnezyum oranı, Potansiyel tuzluluk, Langelier satürasyon indeksi ve Permeabilite indeksi değerleri hesaplanmıştır. Coğrafi Bilgi Sistem kullanılarak yeraltı sularının kimyasal özellikleri ve hesaplanmış olan sulama suyu kalite indeks değerlerinin alansal dağılım haritaları hazırlanmıştır. Ayrıca suların özelliklerini belirlemek için Piper ve Durov diyagramları çizilmiştir. Alandaki yeraltı sularının elektriksel iletkenlik değerinin 0.49 dS/m ile 2.97 dS/m arasında değişim gösterdiği ve bazı bölümlerde tuzluluk açısından sorun olduğu bununla birlikte yeraltı sularının Sodyum adsorbsiyon oranı değeri 10'dan düşük olduğu ve sulama açısından sorun oluşturmayacağı belirlenmiştir. Sular EC bakımından değerlendirildiğinde sorun olan bölgelerin alanın farklı kısımlarına dağıldığı, bununla birlikte kuzey doğu kısımlarının daha fazla sorunlu olduğu görülmektedir. Alandaki yeraltı suları genel olarak C3S1, C3S2 ve C4S1 sınıflarında yer almışlardır. Çalışma alanının bazı bölgelerinde yeraltı sularının Kelly indeksi, Magnezyum oranı, Langelier satürasyon indeksi ve Kalıcı sodyum karbonat değerlerinin sulama açısından uygun olmadığı tespit edilmiştir. Piper diyagramına göre alandaki suların genelde Ca-HCO3, Na-Cl ve Ca-Mg-Cl tipinde sular olduğu görülmüştür. Çalışma sonucunda alanın bazı bölgelerindeki yeraltısularının tuzluluk değerlerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu alanlara tuza daha dayanıklı olan şekerpancarı bitkisi ekilmesi önerilmiştir. Mart 2019, 59 sayfa Anahtar Kelimeler: Sulama suyu kalitesi, Tuzluluk, Coğrafi Bilgi Sistemi, Magnezyum oranıIn this study, groundwater samples were collected to determine groundwater quality from 50 different wells in July 2015. The chemical properties of groundwater for irrigation were examined. In order to determine the suitability of water for irrigation, the USSL diagram was prepared and the sodium adsorption rate, percentage sodium value (% Na), residual sodium carbonate value, Kelly index, magnesium ratio, potential salinity, Langelier saturation index and permeability index values were calculated. the chemical characteristics of groundwater and irrigation water quality index values were prepared using the Geographical Information System. In addition, Piper and Durov diagrams were drawn to determine the characteristics of the water. The electrical conductivity value of the groundwater wells ranged between 0.49 dS / m and 2.97 dS / m in the area . Salinity problems were determined in some parts of study area. Sodium adsorption ratio of groundwater was lower than 10 thus, caused no problem. Salinity problems were determined in to different reagion in the study area and higher salinity problems were shown in North-east region. Generally, the groundwater quality in the area is in C3S1, C3S2 and C4S1 classes. Kelly index, Magnesium ratio, Langelier saturation index and Residual sodium carbonate values of groundwater were found to be unsuitable for irrigation in some parts of the study area. According to the Piper diagram, groundwater type is generally Ca-HCO3, Na-Cl and Ca-Mg-Cl. As a result of the study, it was determined that the salinity values of groundwater in some parts of the area were high. It was suggested to plant sugar beet plants which are more resistant to salt in these areas. March 2019, 59 page Key Words: Irrigation water quality, Salinity, Geographic information systems, Magnezium ratio