Farklı Orjinli Çemenlerin (Trigonella Foenum-graecum L.) Bazı Fenolojik, Morfolojik ve Verim Özelliklerinin Belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma 2010 yılında Samsun ekolojik şartlarında, iki lokasyonda (Samsun ve Çarşamba) tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Çalışmada Fabaceae familyasına ait olan, ülkemizin farklı bölgelerinde kültürü yapılan çemenin (Trigonella foenum-graecum L.) 1 çeşit ve 11 popülasyonunun bazı önemli morfolojik, fenolojik ve kalite kriterleri incelenmiştir.Samsun lokasyonunda çemende (Trigonella foenum-graecum L.) yapılan fenolojik gözlemlerden fide çıkış süresi 20-25 gün, tohum ekiminden tomurcuklanmaya kadar geçen süre 36-41 gün, ilk çiçeklenmeye kadar geçen süre 39-44 gün ve bu fenolojik gözlemlerin dışında, bitki boyu 18.14-32.98 cm, 1000 tane ağırlığı 13.94-16.10 gr, bitkide bakla sayısı 4.31-8.46 adet/bitki, baklada tane sayısı 4.26-6.20 adet/bakla, tane verimi 66.83-156.80 kg/da, ham protein oranı %29.25-38.17, ham kül oranı %3,94-5.36 ve müsilaj oranı %19.11-32.75, ham yağ oranı % 17.02-19.06 ve trigonellin oranı % 0.66-1.40 olarak bulunmuştur.Çarşamba lokasyonunda çemende (Trigonella foenum-graecum L.) yapılan fenolojik gözlemlerden fide çıkış süresi 18-23 gün, tohum ekiminden tomurcuklanmaya kadar geçen süre 32-37 gün, ilk çiçeklenmeye kadar geçen süre 35-40 gün ve bu fenolojik özelliklerin dışında, bitki boyu 58.00-77.93 cm, 1000 tane ağırlığı 10.49-12.85 gr, bitkide bakla sayısı 4.94-19.52 adet/bitki, baklada tane sayısı 0.55-3.08 adet/bakla, tane verimi 43.97-136.60 kg/da, ham protein oranı %28.80-38.50, ham kül oranı %3,72-5.70 ve müsilaj oranı %24.00-35.67, ham yağ oranı % 14.86-16.34 ve trigonellin oranı % 0.91-1.93 olarak bulunmuştur.Yapılan analizler sonucunda 1 çeşit ve 11 popülasyon arasında morfolojik özelliklerden bitki boyu, yaprakçık aya genişliği, bakla kalınlığı bakımından farklılık önemsiz bulunurken, yaprak sayısı, yaprakçık aya uzunluğu, sap kalınlığı, ilk bakla yüksekliği, bakla boyu bakımından çok önemli (P<0.01), bakla genişliği bakımından da önemli (P<0.05) düzeyde farklılık ortaya çıkmıştır.Kalite kriterleri (ham protein oranı, ham kül oranı, müsilaj oranı, ham yağ oranı ve trigonellin oranı) değerlendirildiğinde çemenin Karadeniz Bölgesi koşullarında rahatlıkla yetiştirilebileceği sonucu ortaya çıkmıştır.Anahtar Kelimeler: Çemen, Trigonella foenum-graecum L., verim, ham protein oranı, ham yağ oranı, trigonellin oranı.

This study was carried out under Samsun ecological conditions in two locations (Samsun and Çarşamba) as Random Block Design with three replications during 2010. In the reserach, some important morphological, phenological and quality charecteristics of 11 populations and 1 variety of fenugreek (Trigonella foenum-graceum L.) belonging to the Fabacae family which are grown in different regions of Turkey were investigated.In Samsun location, phenological charecteristics were determined as the following: days to emergence 20-25 days, days from sowing to bud appearence 36-41 days, days to the first flowering 39-44 days, and morphological and yield components were plant height 18.14-32.98 cm, 1000-seed weight 13.89-16.05 gr, number of pod per plant 4.31-8.46 pieces/plant, number of seed per pod 4.26-6.20 pieces/pod, seed yield 66.83-156.80 kg/da, crude protein range 29.25-38.17,%, crude ash range 3,94-5.36 %, mucilage range 19.11-32.75%, crude fat range 17.02-19.06% and trigonelline range 0.66-1.40 %.In Çarşamba location, phenological charecteristics were determined as the following: days to emergence 18-23 days, days from sowing to bud appearence 32-37 days, days to the first flowering 35-40 days, and morphological and yield components were plant height 58.00-77.93 cm, 1000-seed weight 10.49-12.85 gr, number of pod per plant 4.94-19.52 pieces/plant, number of seed per pod 0.55-3.08 pieces/pod, seed yield 43.97-136.60 kg/da, crude protein range 28.80-38.50 %, crude ash range 3.72-5.70 %, mucilage range 26.14-35.67 %, crude fat range 14.86-16.34 % and trigonelline range 0.91-1.93 %.As a result of the analysis applied, while there were no significant differences in terms of the morphological characteristics such as plant height, leaf width and pod thickness, number of leaves, leaf length, stem width, first pod height, pod lenght in terms of the differences were found to be significant at the level of P<0.01, in addition to a significant difference in terms of pod width at the level of P<0.05.Considering the quality characters such as crude protein range, crude ash range, mucilage range, crude fat range and trigonelline range, it can be concluded that the fenugreek variety and populations obtained from different regions of Turkey can easily be grown in our Karadeniz Region.Key Words: Fenugreek, Trigonella foenum-graecum L., yield, crude protein range, crude fat range, trigonelline range.