Bir Sağlık Kurumu Olarak Anadolu Bimaristan

Abstract

Hastalık, ilk insandan itibaren insanoğlu ile beraber olagelmiş bir kavramdır. İnsanlar, 'Allah-u Teâlâ, ölümden başka her derdin devasını da yaratmıştır' düsturundan hareketle hastalıkların şifa yollarını aramışlardır. Bu arayış sonraki dönemlerde bir kurum haline dönüşmüş ve karşımıza bîmâristan kavramını çıkarmıştır. Her ne kadar bîmâristan denilince akıl hastahaneleri akla gelse de esasında bu kelimenin karşılığı, içerisinde akıl hastahanelerini de barındıran tam teşekküllü hastahanelerdir. İşte çalışmamızın amaçlarından birisi de bu yanlış algıyı gidermektir. Bu sebeple çalışmamızda bîmâristan kurumunun İslam dünyasında ortaya çıkışıyla beraber işleyişini, Anadolu'daki bîmâristanlar özelinde yapısını ve bîmâristanlarda görev yapan sağlık personelini incelemeye çalıştık. Çalışmamızı giriş ve sonuç başlıklarının yanı sıra iki bölümde şekillendirdik. Birinci bölümde tarihi süreç içerisinde tıp ilminin gelişmesini, Anadolu'da ve Anadolu'ya komşu medeniyetlerde tıp ilminin seyrini ve gerçekleştirilen tıbbi faaliyetleri mercek altına almaya çalıştık. İslamiyet'ten önce Türklerde görülen tıbbi faaliyetlerin yanında İslam tıbbının öncesi ve sonrası ile ilgili genel bilgiler vermeye çalıştık. Anadolu tıp tarihine katkı sağlayan Büyük Selçuklular, Anadolu Selçukluları, Türkmen beylikleri ve Osmanlılarda tıbbi gelişmelere temas ederek bölümü sonlandırdık. İkinci bölümde, Türkler tarafından Anadolu'da kurulan bîmâristan çeşitlerine göz atarak vakıf kültürü kapsamında Anadolu'da bazı bîmâristan örneklerini incelemeye çalıştık. Anadolu'da bîmâristanların yanında insan sağlığına hizmet eden diğer kurumlara değindik. Daha sonra bîmâristanlarda görev yapan sağlık personeline temas etmeye çalışarak Anadolu'da görev yapan Türk-İslam tıp hekimlerinin çalışma şartlarını ve hükümdarlarla olan ilişkilerini inceledik. Sonuç bölümünde genel bir değerlendirme yaparak çalışmamızı tamamladık. Anahtar Sözcükler: Anadolu, dâruşşîfa, hekim, hasta, tedaviIllness is a phenomenon that existed with the reality of human being. Mankind always researched the healing routes of the illness inspiring by the words 'Allah created every kind of remedy for illness except of death'. This research helps to form a new construction in the name of 'bîmâristan'. Although the meaning of the term 'bîmâristan' is widely known as 'mental hospital', in fact bîmâristan is a hospital that consists of every kind of health service including also bîmâristans. The aim of this study is basically to correct this misunderstanding. In this study, several aspects of bîmâristans will be surveyed such as the appearance of bîmâristans in Islam geography, their development, their structure in Anatolia culture and their staffs. This study is shaped in two parts in addition to introduction and conclusion titles. In the first section, there is a great focus on developing of medicine, the vision by civilization living in Anatolia and its neighbours on medicine and also operations that existed in this region. It is also mentioned to the period after and before of Islamic medicine besides the medical activities observed in the life of Turks before Islam. This section is ended by referring to the medical improvement during Anatolian Seljuk's, Turkmen principalities and Ottomans who contribute to history of medicine. In the second part, some kind of Darushshafakas in Anatolia is examined within the scope of foundation culture by analysing the varieties of Bîmâristans founded in Anatolia by Turks. It is also mentioned to the other institution serving to human health with Bîmâristans. There is also emphasise on working conditions of health staffs, Turkish-Islam Medicine doctors and their relations with the rulers. This thesis is concluded with a general evaluation. Key Words: Anatolia, dârussîfa, doctor, ill, treatment.