Bazı Arpa (Hordeum Vulgare L.) Çeşitlerinde Genotip X Çevre İnteraksiyonları ve Çeşitlerin Stabilitelerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma

Abstract

Bu çalışma, arpada verim ve verime etki eden karakterlerin genotip x çevre interaksiyonlarını belirlemek için, 2007-2008 yetiştirme döneminde Gelemen ve Bafra, 2008-2009 yetiştirme döneminde ise Gelemen, Bafra, Gökhöyük, Suluova ve Tokat olmak üzere toplam 7 çevre'de yürütülmüştür. Denemede, Fahrettinbey, Cumhuriyet-50, Özdemir-05, Kalaycı-97, Çıldır-02, İnce-04, Efes-98, Erciyes, Çumra-2001, Sladoran, Tarm-92 ve Tokak-157/35 olmak üzere toplam 12 adet iki sıralı arpa çeşidi kullanılmıştır. Denemeler her yıl, tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada başaklanma süresi, olgunlaşma süresi, bitki boyu, metrekarede başak sayısı, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, hasat indeksi, tane verimi, tane iriliği oranı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve ham protein oranı incelenmiştir. Çeşitlerin stabilitelerini belirlemek amacıyla, Finlay ve Wilkinson (1963), Eberhart ve Russell (1966), Perkins ? Jinks (1968), Baker (1969), Wricke (1962), Shukla (1972), Francis ve Kannenberg (1978) ve Hühn (1979) tarafından önerilen stabilite ve adaptasyon parametreleri kullanılmıştır.Değişen çeşit, çevre ve çeşit x çevre interaksiyonunun tane verimi ve diğer incelenen tüm özelliklerde istatistiki olarak (P<0.01) önemli olduğu tespit edilmiştir. Çeşitlerin tane verimleri 217.88-659.81 kg/da arasında değişmiştir. Çevreler içinde ortalama olarak en yüksek tane verimi Bafra 2 (540.70 kg/da), en düşük tane verimi ise Suluova (286.79 kg/da) lokasyonundan elde edilmiştir. Tüm çevrelerin ortalaması olarak en yüksek tane verimi Fahrettinbey (507.51 kg/da), en düşük tane verimi ise Çıldır-02 (350.55 kg/da) çeşidinden elde edilmiştir.Tane verimi bakımından çalışmada kullanılan stabilite testlerinin çoğuna göre, Kalaycı-97 ve İnce-04 stabil çeşitler olarak belirlenmiştir. İncelenen parametrelerden tane verimi ile Si2, bi ve ri2 arasında olumlu-önemli ilişkiler bulunmuştur. ?i2 ile Wi2 arasındaki rank korelasyonu 1'e eşit olmuştur. Regresyon katsayılarının (bi ve Bi) Si2 ve DKi ile çok önemli rank korelasyonu gösterdiği tespit edilmiştir. Hühn'ün stabilite parametreleri olan Si(1), Si(2) ve Si(3) ile Wi2 arasında çok önemli-olumlu, Si(1) ve Si(2) ile S2d arasında ise önemli- olumlu korelasyonlar bulunmuştur.Tane verimi ile bitki boyu (0.227**), metrekarede başak sayısı (0.813**), başak uzunluğu (0.511**), başakta tane sayısı (0.844**), başakta tane ağırlığı (0.839**), hasat indeksi (0.607**), tane iriliği oranı (0.598**), bin tane ağırlığı (0.839**) ve hektolitre ağırlığı (0.706**) arasındaki ilişkilerin olumlu ve çok önemli olduğu tespit edilmiştir.In this study, yield and it?s components, genotype x environment interactions and stability of barley cultivars was determined. In the research, twelve genotypes (Fahrettinbey, Cumhuriyet-50, Özdemir-05, Kalaycı-97, Çıldır-02, İnce-04, Efes-98, Erciyes, Çumra-2001, Sladoran, Tarm-92 and Tokak-157/35) were grown at two different locations (Gelemen and Bafra) in 2007-2008 and at five different locations (Gelemen, Bafra, Gökhöyük, Suluova and Tokat) in 2008-2009 growing season. This study was conducted in a completely randomised block design with four replications. The traits investigated in the study were: duration of heading, duration of ripe, plant height, the number of spikes per square meter, spike length, the number of grains per spike, the weight of grains per spike, harvest index, grain yield, grain largeness levels, 1000 kernel weight, hectoliter weight and protein levels. The performed calculation methods to measure stability of genotypes were Finlay and Wilkinson (1963), Eberhart and Russell (1966), Perkins and Jinks (1968), Baker (1969), Wricke (1962), Shukla (1972), Francis and Kannenberg (1978) and Hühn (1979) techniques.It was determined that the effects of genotype x environment interaction were significant at 1 % level of probability for all investigated traits. Cultivars had different adaptation and stability levels for different traits. Grain yield varied from 2170.88 to 6590.81 kg per hectare. Bafra 2 location had the highest grain yield (5400.70 kg/ha) while Suluova location had the lowest grain yield (2860.79 kg/ha). While, Fahrettinbey variety had the highest yield (5070.51 kg/ha), Çıldır-02 variety had the lowest grain yield (3500.55 kg/ha) for all environments.According to most of the stability methods used in the persent study, for grain yield Kalaycı-97 and İnce-04 appeared to have a good level of general adaptation and stability to all environments. Mean grain yield was highly correlated with Si2, bi and ri2, ?i2 and Wi2 were perfectly rank correlated (r=1.00) with each other. The regression coefficients (bi and Bi) were highly associated with Si2 and DKi statistics. The stability statistics Si(1), Si(2) and Si(3) of Hühn showed a good- positive rank correlation with Wi2 and Si(1) and Si(2) statistics also showed a good rank correlation with S2d.It was found positive and important relationships between yield grain and the plant height (0.227**), spike number per m2 (0.813**), spike length (0.511**), the number of grains per spike (0.844**), the weight of grains per spike (0.839**), harvest index (0.607**), grain largeness levels (0.598**), 1000-seed weight (0.839**) and hectoliter weight values (0.706**).