Metaetik Bağlamında Ahlâkî Görecelik Sorunu

Abstract

Din felsefesinin ana konularından biri olan ahlâk alanında yaptığımız bu çalışmada, metaetik bağlamında ahlâkî görecelik sorunu tartışılmaktadır. İlkçağ filozoflarından Sofist Protagoras'ın, 'insan her şeyin ölçüsüdür' ifadesiyle açığa çıkan bilgi ve değer anlayışı, ahlâkî göreceliğin kıvılcımı olmuştur denebilir. Protagoras'a ilk itiraz eden, ahlâkî değerlerin nesnel olduğunu savunan Sokrates ve öğrencisi Platon'dur. İlkçağ'dan günümüze kadar, genellikle bir tarafta rölativizmi savunanlar, diğer tarafta da ahlâkın evrensel ve nesnel olduğunu savunanlar yer alır. Bu çalışmada ahlâkın rölatif olduğunu savunanların temel dayanakları tartışılacaktır. Bu bağlamda, bireysel ve toplumsal farklılıkların ahlâkî yargılara etkisi, göreceliğin kuramsal yapısı ve ahlâkı temellendirme teorilerinin görecelikle ilişkisi değerlendirilecektir. Çalışmamızda klasik ve modern felsefî tartışmalar ile İslam düşüncesi içindeki yorum tarzlarından da faydalanacağız. Örf-adet ve kültürel farklılıklar nedeniyle her toplumun kendi içinde bazı görece değerleri olabilir. Yani yerel boyutta ölçülü denebilecek bir değer rölativizminden bahsedilebilir. Ancak bu durum evrensel ahlâkî değerlerin olmasına engel değildir. Zira başta, dinlerin ortaya koyduğu ahlâk ilkeleri ve insanlığın ortak ahlâkî tecrübesi, tarihin her döneminde ve tüm toplumlarda geçerli olan evrensel değerlerin olduğunu kanıtlamaktadır. Ahlâkî görecelik, toplumsal hayatta, hoşgörü ve öteki ile birlikte yaşama gibi bazı kolaylıklar sağlayabilir. Fakat ahlâk alanının mutlak rölatif olduğuna inanılması; nihilizm, bencillik ve belirsizlik gibi birçok soruna yol açabilir. Bu çalışmada mutlak rölativizmin kabul edilemeyeceği, fakat ölçülü rölativizmin ya da kısmi rölativizmin kabul edilebilir olduğu düşünülmektedir. Ayrıca açlık, yoksulluk, cinayetler, savaş ve göç gibi acımasız ve ölçüsüz, insanlık dışı uygulamaların engellenebilmesi veya azaltılması, görece değerler ile değil; ancak evrensel değerler ile mümkün olabilir. Anahtar Sözcükler: etik, ahlâkî değer, rölativizm, evrensel, din.

The problem of moral relativism in meta ethics context is being debated in this study we did in moral area which is one of the basic subjects of philosophy of religion. From the early-age philosophers Sophist Protagoras'sense of knowlodge and value, which is revealed by the expression 'man is the measure of everything'can be regarded as the sparking of the moral relativity. The first objectors to Protagoras are Sokrates and his student Platon, who defend the moral values are objective. There are usually those who advocate relativism on the one side from the First Age to the day-to-day, and those who advocate that morality is universal and objective on the other side. In this study, the basic grounds of those supporting that the morality is relative will be debated. In this context, the effect of the personal and social differences against moral judgments, the theorotical structure of the relativism and the relation moral grounding theories with the relativism will be evaluated. In our study, we will make use of the classical and modern philosophical debates, and the interpretation styles in Islamic thought. Because of the mores-usage and cultural differences, there may be some relative values in every society. That is, a value relativism which can be called moderate may be mentioned at local level. But, this situation does not prevent the formation of universal moral values. At the beginning the moral principles and the common moral experience of the humanity revealed by religions proving to be the universal values which are effective in every time in history and all societies. The moral relativism can provide some conveniences like the tolerance in social life and living together with the other one. But, to believe that the moral field is absolute relative may cause a lot of problems like nihilism, selfishness and uncertainity. In this study, it is thought that the absolute relativism can not be accepted but the moderate relativism or partial relativism is acceptable. In addition to this, avoidance and reduction of cruel and outrageous inhuman treatment like hunger, poverty, homicides, war and migration is possible with the universal values but not the relative ones. Key Words: ethics, moral value, relativism, universal, religion.