Ortaokul ve Lise Matematik Öğretmenlerinin Örgütsel Sinizm Tutumları ile Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki (Amasya İli Örneği)

Abstract

Bu araştırma ortaokul ve lise matematik öğretmenlerinin örgütsel sinizm tutumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Araştırma evrenini, 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Amasya merkez ve ilçelerinde görev yapan 329 ortaokul ve lise matematik öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplamak için 'Kişisel Bilgi Formu', Brandes, Dharwadkar ve Dean (1999) tarafından geliştirilen, Kalağan (2009) tarafından Türkçeye uyarlanan 13 madde ve üç boyuttan oluşan 'Örgütsel Sinizm Ölçeği' ve Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen, Ergin (1992) tarafından Türkçeye uyarlanan 22 madde ve üç boyuttan oluşan 'Maslach Tükenmişlik Ölçeği' kullanılmıştır. Verilerin analizleri SPSS 22 programı yardımıyla yapılmıştır. Araştırma verilerinin analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma değerleri ve parametrik olmayan testlerden Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis H ve Sperman korelasyon katsayısı testleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, matematik öğretmenlerinin en yüksek sinizmi bilişsel boyutta yaşadığı ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları ile okul türü ve cinsiyet değişkenleri arasında anlamlı farklılık bulunmazken; medeni durum, yaş ve mesleki kıdem değişkenleri arasında anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Bekâr katılımcıların örgütsel sinizm puan ortalamaları, evli olanlara kıyasla istatistiksel olarak anlamlı ölçüde yüksektir. Ayrıca matematik öğretmenlerinin yaşı ve mesleki kıdemi arttıkça örgütsel sinik bakış açılarının azaldığı söylenebilir. Matematik öğretmenlerinin çoğunlukla orta düzeyde duygusal tükenme yaşadığı sonucuna varılmıştır. Buna göre matematik öğretmenlerinin çoğunun tükenmişliğin ilk basamağı olan duygusal tükenme boyutunda olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin çalıştıkları okul türü ile mesleki tükenmişlikleri arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Cinsiyet değişkeni ile duyarsızlaşma alt boyutu arasında; medeni durum, yaş ve mesleki kıdem değişkenleri ile tükenmişliğin tüm alt boyutları arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Erkek katılımcıların duyarsızlaşma ortalamaları, kadınlara kıyasla istatistiksel olarak anlamlı düzeyde fazladır. Evli matematik öğretmenleri, bekâr olanlara göre daha az mesleki tükenmişlik yaşamaktadır. Ayrıca yaş ve mesleki kıdem artıkça matematik öğretmenlerinin tükenmişliği azalmaktadır. Bilişsel, duyuşsal ve davranışsal sinizm ile duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutları arasında pozitif; kişisel başarı boyutu arasında ise negatif doğrusal bir ilişki bulunmuştur.

This study aims to indicate the relationship between secondary school and high school mathematics teachers' attitudes toward organizational cynicism and level of vocational burnout. The research is a relational survey model. The population consists of 329 mathematics teachers working in center and county secondary schools and high schools of Amasya during 2014-2015 academic years. In the research, 'Personal Information Form', 'Organizational Cynicism Scale', consisting 13 articles and 3 dimensions, which has been developed by Brandes, Dharwadkar and Dean (1999) and adapted into Turkish by Kalağan (2009), and 'Maslach Burnout Scale', consisting 22 articles and 3 dimensions, which has been developed by Maslach and Jackson (1981) and adapted into Turkish by Ergin (1992), is used in order to gather data. Data results are analyzed via SPSS 22. Frequency, percent, arithmetic mean, standard deviation and the non-parametric tests as Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis H tests and Sperman correlation coefficient are used. Research results reveal that mathematics teachers experience cognitively high level of cynicism. While there is not a significant variation between teachers' attitudes toward cynicism and their type of school and sex variables, a significant variation is observed between marital status, age and professional experience variables. Statistically, mean of Organizational cynicism of single participants is significantly high in contrast to married participants. Moreover, we can say that age and professional experience of the participants are inversely correlated to their organizational cynic view point. It is reached the conclusion that mathematics teachers mostly sustained moderate level of emotional exhaustion. Accordingly, it is observed that most of the mathematics teachers experience the emotional exhaustion which is the first stage of burnout. The researcher finds that there is not a significant variation between teachers' vocational burnout and the school type they are working in. It is observed that there are significant variations between sex variable and sub-dimension of depersonalization, and between variables of marital status, age, professional experience and all sub-dimensions of burnout. Mean of depersonalization of male participants is significantly high in by comparison to female participants. Married mathematics teachers experience vocational burnout less than single mathematics teachers. İn addition to age and professional experience are inversely correlated to burnout. İt is observed while cognitive, affective and behavioral cynicisms have a positive relation with emotional exhaustion and dimensions of depersonalization, they have a negative relation with personal accomplishment.