Kahverengi Kokarca [Halyomorpha Halys (Stål 1855) (Hemiptera: Pentatomidae)]'nın Karadeniz Bölgesi'ndeki Biyolojisi, Konukçuları ve Fındıktaki Ekonomik Zarar Eşiğinin Belirlenmesi

Abstract

Halyomoprha halys Türkiye'de ilk kez 2017 yılında tespit edilmiş önemli bir istilacı böcek türüdür. Bu araştırma 2019-2022 yılları arasında Artvin, Rize ve Samsun illerinde bu zararlının biyolojisi, konukçuları, konukçularındaki mevsimsel populasyon yoğunluğu, fındıktaki zararı ve fındıktaki ekonomik zarar eşiğinin tespiti amacıyla arazi ve laboratuvar çalışmaları yapılarak yürütülmüştür. H. halys'in Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi'nde nisan ayının ikinci yarısında günlük ortalama sıcaklıkların 14°C'yi aşmasıyla kışlaklardan çıktığı, etkili sıcaklıklar toplamı ortalama 485.17 GD14 olduğunda yumurtadan-ergine ulaştığı ve kışlamış erginlerin ortalama 172.16 adet yumurta bıraktığı tespit edilmiştir. Yeni nesil erginler temmuz ayının son haftasından itibaren görülmeye başlanmış ve bunların sadece %5.81'i yumurta bırakmıştır. H. halys'in bölgede büyük oranda 1 döl verebildiği, ancak kısmen ikinci bir dölün ortaya çıkabileceği belirlenmiştir. H. halys'in bölgede 18 farklı familyaya ait 32 konukçu bitkide gözlemlenebilir popülasyona ulaştığı görülmüştür. Mayıs- Eylül ayları arasında zararlının ortalama populasyon yoğunluğunun fındıkta 1.77 böcek/10 ocak, kivide 2.77 böcek/10 omca, turunçgilde 2.12 böcek/10 ağaç, mısırda 2.63 böcek/30 bitki, kokarağaçta 1.27 böcek/10 ağaç olduğu tespit edilmiştir. Doğadaki populasyon yoğunluğunun temmuz ve ağustos aylarında en yüksek orana ulaştığı ve dolayısıyla konukçularındaki zararın ağırlıklı olarak bu dönemde meydana geldiği belirlenmiştir. Fındıkta zarar kapasitesini belirlemek amacıyla yapılan dal kafes çalışmalarında, H. halys'in sezon başından hasada kadar beslenmesiyle böceksiz kontrol kafeslerine göre düzeltme yapıldığında sarıkaramuk (%4.72), karakaramuk (%2.22), boş iç (%6.51) buruşuk iç (%8.35) ve lekeli iç (%10.47) olmak üzere beş farklı tipte zarara neden olduğu belirlenmiştir. Bu zarar tiplerinden sadece lekeli iç kontrol kafeslerin de görülmeyen zarar tipi olup, diğer zarar tipleri böceğin varlığına bağlı olarak artış göstermiştir. Kafes çalışmalarında 1 böceğin sezon boyu ortalama 420.5 adet meyveye zarar verdiği; çeşitli değişkenlere bağlı olarak ekonomik zarar eşiğinin 2.7 ile 22.7 böcek/dekar arasında değiştiği (örn. mücadele başarısı=%80 ve 4 ilaçlama için 16.6 böcek/dekar) tespit edilmiştir. Bunların yanı sıra, bu çalışmada H. halys'in başta fındık olmak üzere bir çok tarımsal üründe mücadele amacıyla kullanılabilecek fenolojik takvimi ortaya konulmuştur.

Halyomorpha halys is an important invasive insect species, first determined in 2017 in Turkey. This research was conducted to determine its biology, host plants, seasonal population density, damage to hazelnuts, and the economic damage threshold on hazelnut in the field and laboratory studies between 2019 and 2022. H. halys emerged from overwintering sites in the Central and Eastern Black Sea Region in the second half of April, when the daily average temperatures exceeded 14°C, reached from egg to adult when the average effective temperatures totaled 485.17 DD14, and overwintered adults laid an average of 172.16 eggs. The new generation of adults has emerged since the last week of July, and only 5.81% of them laid eggs. It was determined that H. halys could mostly produce one generation per year in the region, but a second generation can partially develop. According to field surveillance, H. halys has an observable population of 32 host plants belonging to 18 different families in the region. The average field population density was determined to be 1.77 insects/10 trees in hazelnut, 2.77 insects/10 vines in kiwi, 2.12 insects/10 trees in citrus, 2.63 insects/30 plants in corn, and 1.27 insects/10 trees in tree of heaven, between May and September. The population density on the plants reached its highest rate in July and August, and therefore the damage to its hosts occurred mainly in this period. With field sleeve cages from the beginning of the season to harvest, it was found that H. halys caused five different types of damage by feeding. Of these damage types, only the corked kernel (10.47%) did not occur in the control cages. The other damage types increased depending on the presence of the insect and were valued as yellow-blank nuts (4.72%), black-blank nuts (2.22%), empty nuts (6.51%) and shriveled kernels (8.35%) when corrected with insect-free control cages. Consequently, 1 insect damaged an average of 420.5 fruits throughout the season; depending on various variables, the calculated economic damage threshold varied between 2.7 and 22.7 insects/decare (e.g., for 80% efficacy and 4 sprayings: 16.6 insects/decare). In addition, this study has revealed the phenological calendar of H. halys that can be used for control purposes in many agricultural products, especially hazelnut.