Bakır Endüstrisi Atıklarının Vitrifikasyon Yöntemi İle Bertarafı ve Kullanım Olanaklarının Araştırılması

Abstract

11 BAKIR ENDÜSTRİSİ ATIKLARININ VTTRIFIKASYON YÖNTEMİ İLE BERTARAF! VE KULLANIM OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI ÖZET Bakır endüstrisi cüruf ve flotasyon atıkları, Cu, Zn, Pb ve Co gibi önemli miktarlarda yıkanabilir ağır metal içeriklerinden dolayı, tehlikeli atıklar olarak tanımlanmaktadır. Samsun'un Tekkeköy İlçesi'nde kurulu bulunan Karadeniz Bakır İşletmesi (KBİ) Tesislerinden yılda ortalama olarak 130.000 ton cüruf ve flotasyon atığı ortaya çıkmaktadır. Tehlikeli atık niteliğinde olmalarına rağmen, herhangi bir önlem alınmadan Yeşilırmak Deltasının alüvyal ovası üzerindeki fabrika sahasına dökülmektedir. Bu çalışmada, KBİ' den kaynaklanan cüruf ve flotasyon atıklarının vitrifikasyon yöntemiyle arıtımı araştırılmıştır. Termal arıtım çalışmaları, 200, 400, 600, 800, 1000, 1200 ve 1500 °C sıcaklıklarda gerçekleştirilmiş ve bu sıcaklıklarda termal arıtıma tabi tutulan örneklerde metal salınımlan incelenmiştir. Bakır, çinko ve kurşun için metal salımmlannın 600 °C'ye kadar artış gösterdiği ve 600 °C'de maksimum değerine ulaştığı görülmüştür. Metal salınımlan 600 °C'den sonra hızla azalarak, vitrifikaşyonun başladığı 1200 °C'de oldukça düşük değerler göstermiştir. 1500 °C sıcaklıklarda ise, elde edilen değerler tamamen standartların altında bulunmuştur. Vitrifiye edilen atıklara Klinoptilolit, genleştirilmiş perlit, SiOa, CaCOs ve Na2C03 ilavesinin metal salınımında ve vitrifikasyonda olumlu etkileri olduğu belirlenmiştir. Yapılan çalışmalarda elde edilen sonuçlar, KBİ flotasyon atıklarının seramik endüstrisinde pigment eldesi olarak kullanılabileceğini ortaya koymaktadır. Anahtar Kelimeler: Bakır cürufu, flotasyon atığı, termal arıtım, vitrifikasyon, metal salimim

in INVESTIGATION OF UTILIZATION POSSIBILITIES AND DISPOSAL OF COPPER INDUSTRY WASTES BY VITRIFICATION ABSTRACT The slags and flotation wastes of copper industry are classified as hazardous waste due to their high heavy metal content such as copper, zinc, lead and cobalt. The Karadeniz Copper Industry (KBÎ) which is situated in the Tekkeköy region of the city center of Samsun, produced 130.000 tons slags and flotation wastes every year. Although they are defined as hazardous wastes according to national and international legislations, the slags and wastes were deposited in the factory area situated on the Yeşihrmak deltaic plain. In this study, the treatment of the slags and flotation wastes generated from KBİ by using vitrification methods were investigated. Termal treatment studies of the wastes were carried out for temperatures of 200, 400, 600, 800, 1000, 1200 and 1500 °C. The experimental works on various temperatures clearly showed that the metal releases changed as result of temperatures applied to the specimens. In general, metal releases for copper, zinc and lead increased up to 600 °C and maximum values of metal releases were obtained at 600 °C. Metal releases decreased rapidly after 600 °C and reaches minimum values at temperatures of 1200 and 1500 °C. The addition of Clinoptilolite is a silica rich variety of Heulendite group zeolites, expanded perlite, SİO2, CaC03, Na2CÜ3 effected the metal releases possitively. The results obtained from the recycle studies showed that the vitrified wastes of KBİ can be used as raw material for ceramic industry. Key Words: Copper slag, flotation waste, thermal treatment, vitrification, metal teachability