Bir Halk Hekimliği Uygulaması Örneği: ‘Gelincik Kesme’

Abstract

Bu çalışma halk hekimliği ve bir halk hekimliği uygulaması örneği olarak Düzce’ninAkçakoca ilçesine bağlı Balatlı Köyü’nde uygulanan “gelincik kesme” tedavisi ve bu tedavideyer alan halkbilimi açısından önem atfeden unsurların değerlendirilmesini içermektedir.Binlerce yıllık deneyimlerle oluşmuş halk hekimliği yöntemleri ve inanmaları halkbilimiçalışmalarında büyük yer tutmaktadır. İnsanoğlu yaratılışından itibaren hastalıklarayakalanmış, bu hastalıkları çeşitli yollarla tedavi edip edindiği birikimleri sonraki nesillereaktararak günümüze kadar sürekli artarak ulaşmış halk hekimliği bilgisine sahip olmuştur.Bu bilgilerin oluşumunda bitkilerin iyileştirici yönlerinin ve etkilerinin zamanla öğrenilmesi,Şamanizm’e ait inançların sonraki dönemlerde kullanılmaya devam edilmesi, İslamiyet’inkabulünden sonra İslami unsurların da tedavilerde yer alması etkili olmuştur. Halk arasındabu bilgilerin uygulanışı konusunda uzmanlaşmış ve belli bir düzeyde saygınlığa sahip, “ocaklı”olarak adlandırılan şifacılar vardır. Çeşitli hastalıkların tedavisinde uzmanlaşan şifacılar yakısıtlı olanaklar ya utanma gibi sebeplerden ötürü halkın modern tıbbın imkânlarındanyararlanma şansı olmadığında ya da modern tıbbın ilgilenmediği metafizik konulardahastalıklara karşı mücadele etmektedirler.Halk inançlarında kendini değişik biçimlerde gösteren ve oldukça yaygın olan nazarındoğurduğuna inanılan sonuçlarının modern tıp tarafından sağaltılamadığına dair kabullerbulunmaktadır. Saha çalışmasının yapıldığı çevrede nazar sonucu vücudunda yara, çıban,kızarma, şişlik vb. çıkan kadınların “gelincik” olduğuna inanılır ve nazarın kişidenuzaklaştırılması için “gelinciğin kesilmesi” gerektiği inancı hâkimdir. “Gelincik kesme” işlemisırasında Türk mitolojisi ve modern Türk folkloruyla ilgili halkbilimi açısından değer taşıyan:tedaviyi gerçekleştiren kişinin ustasından el almış bir “ocaklı” olması, hastalığın sebebininnazar olması, iyileştirme sırasında demirin gücünden yararlanılması, “sol” üzerinde oluşantabunun bu uygulamada da görülmesi, Türklerdeki önemli sayılardan biri olan 3 sayısınınbirçok yerde tekrar edilmesi gibi unsurlar bulunmaktadır.